HOMO ECONOMICUS

      …………………………………………………………………………………………………………………

        Κάπου εκεί έξω, στους δρόμους και τις πλατείες, βρίσκεται ένα ανθρώπινο πλάσμα που δεν είναι ούτε γενναιόδωρο, ούτε τσιγκούνικο. Δεν είναι ούτε καλό, ούτε κακό. Δεν είναι ούτε κοι­νωνικό, ούτε ακοινώνητο. Αυτό το πλάσμα, δεν κάνει (συστημα­τικά) λάθη, δεν αγαπά, δεν ερωτεύεται, δεν μισεί, δεν θυμώνει, δεν νιώθει ενοχές, δεν ντρέπεται, δεν γνωρίζει από διαφθορά, δεν είναι άπληστο, δεν είναι αλαζονικό, δεν έχει σεξουαλικές ορμές και είναι απαλλαγμένο από κάθε πάθος.

      Αυτό το πλάσμα είσαι εσύ, εγώ και όλοι όσοι μας περιβάλ­λουν. Είναι όλοι εμείς. Είναι ο HOMO ECONOMICUS, ένα ευφυές μονοδιάστατο αυτοματοποιημένο ον, το οποίο έχοντας πλήρη γνώση των οικονομικών συνθηκών, δρα απολύτως ορθολογικά με μοναδικό γνώμονα τη μεγιστοποίηση του προσωπικού του συμφέροντος.

 

      Το πλάσμα αυτό -που δεν κοιμάται επειδή νυστάζει, αλλά διό­τι η ικανοποίηση που θα λάβει αν κοιμηθεί ξεπερνά την ικανο­ποίηση που θα έχει αν μείνει μια επιπλέον ώρα ξύπνιο- είναι ο άνθρωπος, όπως τον αντιλαμβάνονται οι σύγχρονοι οικονο­μολόγοι. Το εγωιστικό αυτό πλάσμα βρίσκεται στο κέντρο του νεοκλασικού οικονομικού σύμπαντος.

 

       Ο άγγλος φιλόσοφος JEREMY BENTHAM (1748-1832), που με­ταξύ άλλων ανέπτυξε τη θεωρία του ωφελιμισμού, ήταν ο πρώτος που προσέγγισε την ιδέα του οικονομικού ανθρώπου. Στο έργο του «AN INDRODUCTION OF MORALS AND LEGISLATION» (1789) υποστηρίζει ότι η φύση έχει θέσει την ανθρωπότητα κάτω από την εξουσία του πόνου και της ευχαρίστησης, οι οποίες μας κυβερνούν και καθορίζουν ό,τι κάνουμε, ό,τι λέμε και ό,τι σκε­φτόμαστε. Ο BENTHAM παρουσίασε την ανθρωπότητα ως ένα πλήθος από ζωντανές αριθμομηχανές που αδιάκοπα υπολόγι­ζαν ζημιές και κέρδη και δεν επιδίωκαν τίποτα άλλο πέραν της μεγιστοποίησης της απόλαυσης τους. Είχε δημιουργήσει έναν αλγόριθμο, τον οποίο ονόμαζε Λογισμός Δημιουργίας Ευτυχίας, που υπολόγιζε το βαθμό ή την ποσότητα της ευχαρίστησης που προκαλεί μία δράση.

 

        Ο FRANCIS EDGEWORTH  πήρε την υπόθεση αυτή, ότι δηλαδή ο κάθε άνθρωπος είναι μια μηχανή απόλαυσης, την έντυσε με όμορφα μαθηματικά ενδύματα και, υπό το αδιαμφισβήτητο κύ­ρος του διαφορικού λογισμού, έδειξε ότι σε έναν κόσμο τέλειου ανταγωνισμού κάθε μηχανή απόλαυσης θα επιτύγχανε τη μέγι­στη ποσότητα απόλαυσης που μπορεί να απονείμει η κοινωνία.

 

        Το μόρφωμα του HOMO ECONOMICUS μπορεί να μην υπήρχε στην πραγματικότητα, εντούτοις έχει ένα αξεπέραστο πλεονέ­κτημα, συντονίζεται τέλεια με τα περίτεχνα μαθηματικά μοντέλα και οδηγεί σε καθαρές λύσεις και ισορροπία. Την έννοια της ισορροπίας (δάνειο από τη Φυσική) την εισήγαγε ο ALFRED MARSHALL, ο οποίος πίστευε βαθιά στην αυτορρυθμιζόμενη φύση του οικονομικού κόσμου.

 

         Τι είναι όμως ισορροπία; Είναι η κατάσταση ενός σώματος ή συστήματος, το οποίο, κάτω από την επίδραση δυνάμεων που εξουδετερώνονται αμοιβαία, παραμένει στην ίδια θέση, σταθε­ρό και αμετάβλητο. Αναζητώντας την τάξη και την ευστάθεια, οι οικονομολόγοι επικέντρωσαν τη διανοητική τους προσπά­θεια στην αναζήτηση των σχέσεων ανάμεσα στις οικονομικές μεταβλητές, σε μια κατάσταση όπου δεν υπάρχουν αλλαγές και μεταβολές. Έτσι, τα Οικονομικά υιοθέτησαν μια στατική προ­σέγγιση, θεωρώντας ότι οι δυνάμεις των επιμέρους μεταβλητών αλληλοεξουδετερώνονται και οδηγούν σε ένα κόσμο σταθερό και αμετάβλητο - σε μια κατάσταση τέλειας ισορροπίας, μια κατάσταση που όμως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.

……………………………………………………………………………………………………………………………..

 

απο το βιβλιο Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ HOMO ECONOMICUS  ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ