ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΩΝ

JOHN NASH

Ισως είναι καλό να μη μπορεί να διοικήσει κάποιος ,έστω και ένα απλό τομέα της Δημόσιας ζωής ,αν  δεν  έχει διδαχθεί την  Θεωρία των παιχνίων.

http://en.wikipedia.org/wiki/Game_theory

ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ !

Το «νάνο-χώμα» των αρχαίων Ελλήνων

Αποκαλύπτεται ότι τα αγγεία της Αττικής είχαν ιδιότητες νανοϋλικού και μελετώνται από τη... NASA!

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 15/07/2012 05:45

40

emailεκτύπωσημικρό μέγεθος μεγάλο μέγεθος

Υπάρχει τίποτε πιο ταπεινό από το χώμα; Και όμως, ακόμη και τα πιο ταπεινά πράγματα, αν κάποιος τα αξιοποιήσει σωστά, μπορούν να γίνουν όχι μόνο πολύτιμα αλλά και προσοδοφόρα. Παρ' ότι ο Πλάτων θεωρούσε τον πηλό κάτι εντελώς κοινό και τετριμμένο - «των φαύλων και προχείρων» -, οι ίδιοι οι σύγχρονοί του τον διέψευσαν. Οι αρχαίοι κεραμείς της Αθήνας πήραν το κοινό χώμα της Αττικής στα χέρια τους και το μετέτρεψαν σε πραγματικό χρυσάφι αφού τα αγγεία τους μονοπώλησαν τις διεθνείς αγορές της εποχής τους. Το μετέτρεψαν επίσης σε ένα σπάνιο υλικό. Το περίφημο μελανό υάλωμα των αττικών αγγείων, αυτό που πολλοί προσπάθησαν αλλά κανένας δεν κατόρθωσε να μιμηθεί, είναι στην ουσία ένα νανοϋλικό με ιδιαίτερες χημικές και μηχανικές ιδιότητες. Τέτοιες ώστε πρόσφατα προσείλκυσε το ενδιαφέρον της NASA η οποία αναζητεί στη σύστασή του μυστικά για να βελτιώσει τη μόνωση των διαστημοπλοίων της.

Κάποτε, γράφει ο Ηρόδοτος, ένα καράβι έφυγε φορτωμένο με εμπορεύματα από την Ελλάδα και, αφού έφθασε ως την Ισπανία, γύρισε πίσω με «τζίρο» χίλιες φορές την αξία του φορτίου του. Ακόμη και αν αυτός ήταν ένας «αστικός μύθος» της αρχαιότητας, το βέβαιο είναι ότι για μεγάλο διάστημα υπήρξε ένα εξαγωγικό προϊόν το οποίο μπορούσε να «πιάσει» υπέρογκες τιμές φέρνοντας μεγάλα κέρδη στους εμπόρους, αλλά και στους δημιουργούς του: τα ερυθρόμορφα αττικά αγγεία. Επί τρεις ολόκληρους αιώνες έκαναν θραύση - αν αυτή η έκφραση μπορεί να επιτραπεί για ένα τέτοιο υλικό - στις ξένες αγορές, μετατρέποντας κυριολεκτικά το χώμα σε χρυσάφι και χαρίζοντας στην Αθήνα ένα ασυναγώνιστο μονοπώλιο στον τότε γνωστό της κόσμο.

Σήμερα η αξία τους είναι ανεκτίμητη και ασκούν την ίδια γοητεία ως τα πέρατα της Γης• στους επισκέπτες που σπεύδουν να τα θαυμάσουν στα μουσεία εντός και εκτός Ελλάδας και στους συλλέκτες που δίνουν πολλά για να τα αποκτήσουν. Πρόσφατα απέσπασαν επίσης το ενδιαφέρον ενός μάλλον απρόσμενου θαυμαστή: της NASA. Μια θυγατρική της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας ξεκίνησε μαζί με το Μουσείο Γκετί - και με μια παχυλή χρμηατοδότηση 800.000 δολαρίων - μελέτες για να διερευνήσει τη σύστασή τους.

Το μελανό υάλωμα «γυάλισε» στη NASA

Η NASA ενδιαφέρεται κυρίως για το περίφημο μελανό υάλωμα των αγγείων, αναζητώντας σε αυτό μυστικά που θα μπορούσαν να τη βοηθήσουν να βελτιώσει την ανθεκτικότητα των κεραμικών που χρησιμοποιεί για τη μόνωση των διαστημοπλοίων της. Εδώ όμως μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η αντίστοιχη έρευνα από έλληνες επιστήμονες βρίσκεται… έτη φωτός μπροστά. Οχι μόνο γιατί έχει ξεκινήσει δεκαετίες νωρίτερα έχοντας στη διάθεσή της απολύτως πιστοποιημένα δείγματα από τις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων, αλλά, επιπλέον, επειδή από τη θεωρία του εργαστηρίου έχει περάσει στην πράξη. Για να κάνουν καλύτερες συγκρίσεις και να γνωρίσουν τη δουλειά «από μέσα», οι ερευνητές φτιάχνουν μάλιστα οι ίδιοι τεχνολογικά πιστά αντίγραφα αρχαίων κεραμικών τόσο κοντινά στα αρχικά ώστε να χρειάζονται ειδική σήμανση με ιχνοστοιχεία προκειμένου να αποφευχθεί η παράνομη πώλησή τους ως αυθεντικών. (http://www.tovima.gr/science/article/?aid=311401&wordsinarticle=%CE%91%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%80%CE%B7)

Τι ήταν αυτό που έκανε τα αττικά αγγεία τόσο ιδιαίτερα και τόσο δύσκολα στην απομίμησή τους ακόμη και από τους σύγχρονούς τους επίδοξους αντιγραφείς, που γνώριζαν την κεραμική τέχνη εκείνης της εποχής πολύ καλύτερα από εμάς; Το μυστικό, όπως έχουν ανακαλύψει σήμερα οι ειδικοί, βρίσκεται στην άργιλο. Η αττική γη πρόσφερε στους κεραμείς της τις κατάλληλες πρώτες ύλες ώστε να επιτύχουν όχι μόνο ένα υάλωμα με μοναδικό χρώμα και αντοχή, αλλά και ένα «σώμα» εξαιρετικής ποιότητας. Και φυσικά αυτοί εκμεταλλεύθηκαν επάξια το δώρο βάζοντας όλη την τέχνη και τη δημιουργικότητά τους.

Νανοϋλικό δοκιμασμένο για χιλιετίες

Οι Αθηναίοι προτιμούσαν συχνά τα σκεύη τους - όπως αυτή η μελαμβαφής λεκανίδα με πώμα - να είναι λιτά, χωρίς άλλη διακόσμηση πέρα από το στιλπνό μελανό υάλωμά τους.



Αυτό είναι όμως μόνο ένα από τα πολλά μυστικά που τα αττικά αγγεία κρατούσαν επί χιλιετίες καλά κρυμμένο. Αν και αποτέλεσαν αντικείμενο εξέτασης, κυρίως από ξένους μελετητές, εδώ και αιώνες, η σύστασή τους άρχισε να αποκρυπτογραφείται μόλις από τη δεκαετία του 1990 και μετά, από επιστήμονες του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, χάρη στην ανάπτυξη των σύγχρονων μικροαναλυτικών τεχνικών. Η πρώτη και η πιο αναπάντεχη ίσως για όσους δεν ασχολούνται με τις θετικές επιστήμες διαπίστωση ήταν ότι, αν και αρχαία, η βαφή τους ανήκει στα υλικά της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας, σε αυτά που σήμερα ονομάζουμε νανοϋλικά.

«Αν περιγράψουμε το αττικό υάλωμα με μοντέρνους όρους θα λέγαμε ότι είναι ένα νανοϋλικό» λέει μιλώντας στο «Βήμα» η Ελένη Αλούπη, η οποία ασχολήθηκε με τη μελέτη της σύστασης των αττικών αγγείων κατά τη διάρκεια της διατριβής της στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος και σήμερα έχει ιδρύσει τη «Θέτις Authentics» (http://www.thetis.gr/), εταιρεία ασχολούμενη με τη μελέτη και την πιστοποίηση της αυθεντικότητας αρχαίων αντικειμένων, καθώς και το Εργαστήριο «Θέτις» για την παραγωγή τεχνολογικά αυθεντικών αντιγράφων αρχαίων κεραμικών σαν αυτά που βλέπουμε στους σταθμούς του μετρό και στα πωλητήρια αρκετών μουσείων. «Πρόκειται για ένα αλκαλο-αργιλοπυριτικό γυαλί το οποίο χρωματίζεται από νανοκρυστάλλους μαγνητίτη» εξηγεί. Σε τι διαφέρει από τα κοινά γυαλιά; «Εχει υψηλό ποσοστό οξειδίου του αργιλίου, το οποίο συμμετέχει στη διαμόρφωση του γυαλιού εξίσου με το οξείδιο του πυριτίου, γεγονός το οποίο του προσδίδει πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα στη διάβρωση και ιδιαίτερη μηχανική αντοχή».

Οι νανοκρύσταλλοι του μαγνητίτη είναι αυτοί που δίνουν στο αττικό μελανό υάλωμα το μοναδικό «μαύρο-μπλε» χρώμα του. «Το μελανό χρώμα είναι αποτέλεσμα της διασποράς των μαύρων νανοκρυστάλλων μέσα στο διάφανο αλκαλο-αργιλοπυριτικό γυαλί που παίρνει μια μπλε απόχρωση από ίχνη δισθενούς σιδήρου» διευκρινίζει η χημικός. Ο σχηματισμός των νανοκρυστάλλων μαγνητίτη είναι αποτέλεσμα τόσο της σύστασης της πρώτης ύλης - δηλαδή της αργίλου - που χρησιμοποιείται για την παρασκευή της βαφής των αγγείων όσο και μιας σχολαστικής διαδικασίας όπτησης σε συγκεκριμένες θερμοκρασίες.

Αργιλόχρωμα αυστηρών προδιαγραφών

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η βαφή των αττικών αγγείων είναι ουσιαστικά ένα αργιλόχρωμα -παρασκευάζεται δηλαδή από άργιλο. Οχι όμως από οποιαδήποτε άργιλο, όπως έχουν ανακαλύψει οι επιστήμονες. Οι κεραμείς της αρχαίας Αθήνας επέλεγαν με μεγάλη προσοχή την πρώτη ύλη τους ανάλογα με το αποτέλεσμα που ήθελαν να επιτύχουν - πράγμα που σημαίνει ότι γνώριζαν πολύ καλά τις ιδιότητές της - και αυτό φαίνεται ακόμη και από το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν διαφορετική άργιλο για τη βαφή και διαφορετική για το σώμα των αγγείων τους.

Για να δώσει η βαφή το επιθυμητό άψογο μελανό υάλωμα, η πρώτη ύλη της έπρεπε να είναι μια άργιλος πλούσια σε αργιλικά ορυκτά, σίδηρο και κάλιο και φτωχή σε οξείδια του ασβεστίου (έτσι μόνο μπορούσε να παραγάγει τις αντιδράσεις που οδηγούν στον σχηματισμό του μαγνητίτη). Παράλληλα έπρεπε όταν αναμειγνυόταν με νερό να σχηματίζει ένα κολλοειδές αιώρημα (ένα αιώρημα με κόκκους μικρότερους των 0,3 μικρών που θεωρητικά μένει εν αιωρήσει επ' άπειρον). Το αιώρημα αυτό όταν συμπυκνωνόταν έδινε μια υπέρλεπτη «αργιλική βαφή» (έναν «μπαντανά», όπως το λένε παραδοσιακά κεραμείς και αγγειοπλάστες) με την οποία διακοσμούνταν τα αγγεία που είχαν πλαστεί στον τροχό και στη συνέχεια ψήνονταν με μια πολύ συγκεκριμένη διαδικασία και σε πολύ συγκεκριμένες θερμοκρασίες.

Τριπλό ψήσιμο σε διαφορετικές θερμοκρασίες

Η διαδικασία της όπτησης περιλάμβανε τρία στάδια: οξείδωσης, αναγωγής και πάλι οξείδωσης, όπως θα σας πουν οι ειδικοί. Στο πρώτο στάδιο της οξείδωσης ανέβαζαν τη θερμοκρασία του φούρνου με την παροχή οξυγόνου: ο θάλαμος όπου ψήνονταν τα αγγεία επικοινωνούσε με το κάτω μέρος, όπου καίγονταν τα ξύλα, ενώ ένα άνοιγμα από επάνω άφηνε να φύγουν τα αέρια που παράγονταν από την καύση. Οταν έφθαναν στην επιθυμητή θερμοκρασία και η βαφή άρχιζε να υαλοποιείται, σφράγιζαν τον κλίβανο διακόπτοντας την παροχή οξυγόνου και μειώνοντας με τον τρόπο αυτόν τη θερμοκρασία.

Σε αυτό το στάδιο, της αναγωγής, σχηματίζονται οι νανοκρύσταλλοι του μαγνητίτη και παράγεται το μαύρο χρώμα. Η τελική φάση της οξείδωσης, όπου ανέβαινε και πάλι η θερμοκρασία, ήταν απαραίτητη για να επιτευχθεί η χρωματική αντίθεση του μελανού πάνω στο ερυθρό υπόβαθρο. «Στο στάδιο της οξείδωσης έχουμε το οξείδιο του τρισθενούς σιδήρου, τον αιματίτη, που είναι κόκκινο. Στο στάδιο της αναγωγής δημιουργείται ένας σπινέλιος, ο μαγνητίτης, που έχει θέσεις δισθενούς και τρισθενούς σιδήρου και είναι μαύρος, ενώ παράλληλα το στρώμα της βαφής υαλοποιείται» εξηγεί η κυρία Αλούπη. «Στο τελευταίο στάδιο της επανοξείδωσης χρειάζεται προσοχή ώστε να μην ανέβει πολύ η θερμοκρασία γιατί το υάλωμα θα ξανακοκκινίσει».

Μάτι-θερμόμετρο!

Το εύρος θερμοκρασιών για το οποίο μιλάμε είναι πολύ μικρό. «Η καλύτερη ποιότητα αυτού του υλικού επιτυγχάνεται σε θερμοκρασίες από 880 ως 950 βαθμούς» τονίζει η ερευνήτρια. Πώς μπορούσαν στην αρχαιότητα, χωρίς θερμόμετρα και θερμοστάτες, να υπολογίσουν τη θερμοκρασία του φούρνου με τόση ακρίβεια; Με το μάτι, μας απαντά η ειδικός, και αυτός ήταν ένας λόγος για τον οποίο η δουλειά του «ψήστη» σε ένα εργαστήριο κεραμικής ήταν πολύ σημαντική: «Αν μιλήσετε με παραδοσιακούς κεραμίστες, που έψηναν σε φούρνο με ξύλα, ξέρουν πολύ καλά τις κατάλληλες θερμοκρασίες από τη λεγόμενη ακτινοβολία μέλανος σώματος - την ακτινοβολία που εκπέμπει ένα σώμα όταν πυρακτώνεται. Ο έμπειρος κεραμέας από το χρώμα του φούρνου καταλαβαίνει ποια είναι η κατάλληλη θερμοκρασία. Στους 720 με 730 βαθμούς ο φούρνος γίνεται πορτοκαλί, στους 800 αρχίζει και κοκκινίζει και μετά αρχίζει να ασπρίζει. Στους 950 βαθμούς ο φούρνος λάμπει εσωτερικά. Στους 1.000 είναι κατάλευκος».

Ολα αυτά υποδηλώνουν ότι οι αρχαίοι κεραμείς της Αττικής δεν διέθεταν μόνο ταλέντο αλλά και ένα πολύ υψηλό επίπεδο τεχνολογίας. «Και ένα τέτοιο υψηλό επίπεδο δείχνει συνειδητότητα και στην επιλογή των υλικών τους και αυτό δεν φαίνεται μόνο στη βαφή αλλά και στα υλικά που χρησιμοποιούσαν για το σώμα. Είναι τυποποιημένα και για τον λόγο αυτό θα πρέπει ίσως να σκεφτόμαστε μια κεντρική διάθεση» υπογραμμίζει η κυρία Αλούπη.

Ενα χώμα για πηλό και για... τσιμέντο

Αυτή η λίμνη του Πανάκτου, σε μια έκταση μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας που σήμερα εκμεταλλεύεται ο όμιλος Τιτάν, αποτέλεσε πηγή αργίλου για το μαύρο υάλωμα των αττικών αγγείων.



Ειδικά η άργιλος της βαφής έπρεπε να είναι μια ιλλιτική άργιλος, πλούσια σε οξείδια του σιδήρου, με χαμηλό ασβέστιο και χωρίς οργανικά υλικά ή μαρμαρυγία. Λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά αυτά η ερευνήτρια προσπάθησε να εντοπίσει στην Αττική κοιτάσματα με κοκκινοχώματα από τα οποία θα μπορούσε να προέρχεται: ένας «υποψήφιος» εντοπίστηκε σε μια λίμνη στο οροπέδιο του Πανάκτου, μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας, σε μια έκταση που σήμερα εκμεταλλεύεται η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν. Για να πιστοποιηθεί ωστόσο η προέλευση της αργίλου από ένα συγκεκριμένο μέρος πρέπει να γίνει σύγκριση ιχνοστοιχείων σε αρχαία και σύγχρονα δείγματα - κάτι το οποίο με τις υπάρχουσες τεχνικές δεν φαινόταν μέχρι πρότινος εφικτό.

Σε μια πρόσφατη συνεργασία με τους ερευνητές του εργαστηρίου του επιταχυντή ATOMKI-HAS της Ουγγαρίας οι κυρίες Αλούπη και Αρτεμη Χαβιαρά, η οποία κάνει τη διδακτορική διατριβή της στη «Θέτις» στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Marie-Curie NARNIA, κατόρθωσαν να προχωρήσουν σε μια πρώτη ανάλυση δειγμάτων όχι μόνο από το Πάνακτο, αλλά και από την Ανατολική Αττική, το Μαρκόπουλο, το Κορωπί και άλλες γύρω περιοχές. «Μόλις πρόσφατα βγήκαν τα πρώτα αποτελέσματα» λέει η ειδικός. «Εχουμε αναλύσει 45 δείγματα, αρχαία και νέα, και βλέπουμε πώς αυτά ομαδοποιούνται. Δείχνουν ότι υπάρχουν παραπάνω από μία τοποθεσίες που μας δίνουν καλής ποιότητας υάλωμα, το οποίο είναι συγκρίσιμο με τα αρχαία ως προς τα ιχνοστοιχεία, και τώρα είμαστε στο στάδιο που πρέπει να αυξήσουμε τη στατιστική μας».

Συνθέτοντας αυτές τις πληροφορίες, σε συνδυασμό και με άλλες έρευνες (μια εγκατάσταση πιθανώς παραγωγής αργιλόμαζας που έχει ανασκαφεί στον Αγιο Κοσμά από τη Β' ΕΠΚΑ πιστεύεται π.χ. ότι μάλλον τροφοδοτούσε τους κεραμείς από τη Μυκηναϊκή εποχή για να φτιάξουν μεγάλα αγγεία σε σχήμα «μπανιέρας» που διετίθεντο στον Αργοσαρωνικό), ίσως σε λίγο να έχουμε στα χέρια μας έναν πολύτιμο για τους αρχαιολόγους και για όσους ασχολούνται με την πιστοποίηση της αυθεντικότητας «χάρτη του πηλού» της αρχαίας Αττικής. Ενός πηλού ο οποίος δεν έπαιξε καθοριστικό ρόλο μόνο στη βαφή, αλλά και στο σώμα και στον συνδυασμό τους. Γιατί όπως μας λέει η κυρία Αλούπη, οι απόπειρες αγγείων με σώμα από πηλό από άλλες περιοχές (π.χ. την Κόρινθο) τις περισσότερες φορές δεν δίνουν το κατάλληλο «υπόστρωμα»: η βαφή δεν εφαρμόζει καλά σε αυτά και ξεφλουδίζει.

Από το Ιράκ ως τη Γερμανία

Ανάλογα προβλήματα φαίνεται ότι αντιμετώπιζαν και οι σύγχρονοί τους τεχνίτες - ή καλλιτέχνες; - όταν προσπαθούσαν να μιμηθούν τα αγγεία των αθηναίων κεραμέων. Το εγχείρημα - το οποίο ουδέποτε πέτυχε - δεν αποτελούσε μόνο ζήτημα γοήτρου αλλά και μεγάλου εμπορικού κέρδους. Με τον ερυθρόμορφο ρυθμό οι Αθηναίοι εισήγαγαν όπως μας λέει ο Δημήτρης Παλαιοθόδωρος, επίκουρος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μια καινοτομία η οποία τους χάρισε την απόλυτη κυριαρχία στις αγορές του εξωτερικού και ιδιαίτερα στις πλούσιες αγορές της Ιταλίας. «Ο ερυθρόμορφος ρυθμός φαίνεται να είχε μεγάλη επιτυχία σε όλες τις αγορές όπου δραστηριοποιήθηκε το εμπόριό του εκτός από αυτές της Ελλάδας, όπου οι πελάτες φαίνεται ότι ήταν πιο συντηρητικοί και για μεγάλο χρονικό διάστημα συνέχισαν να προτιμούν τον μελανόμορφο» αναφέρει.

Οι πληροφορίες που υπάρχουν σχετικά με το εμπόριο αυτό καθαυτό είναι περιορισμένες, όμως οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι στο εξωτερικό οι έμποροι θα πρέπει πολλές φορές να πουλούσαν τα περιζήτητα αγγεία πολύ πιο ακριβά από ό,τι τα αγόραζαν - πρακτική που άλλωστε συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Μέχρι πού έφθανε η «γοητεία» τους; «Εχουν βρεθεί από το Ιράκ ως τη Γερμανία» λέει ο κ. Παλαιοθόδωρος. «Εχουν βρεθεί στη Βαγδάτη, στη Σαξονία, στη Γεωργία, στον Εύξεινο Πόντο, ως το Σουδάν. Οπου υπήρχαν διαδρομές, δηλαδή σε όλη τη Μεσόγειο και σε μεγάλο μέρος της ενδοχώρας της Μεσογείου. Και είναι χαρακτηριστικό ότι όταν η Αθήνα ήταν σε πόλεμο, ας πούμε με την Περσική Αυτοκρατορία, οι εχθροί της συνέχιζαν να αγοράζουν τα αγγεία της».

Σήμερα φυσικά δεν μπορεί να μιλάει κανείς για αγοραστές, όμως οι θαυμαστές των ελληνικών αγγείων έχουν εξαπλωθεί σε όλη την υφήλιο, κάτι το οποίο η κυρία Αλούπη θεωρεί απολύτως δικαιολογημένο. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα αττικά αγγεία κατέχουν μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία της "κεραμικής τέχνης"» λέει. «Αν μπορούσαμε να βγούμε τελείως έξω από την Ιστορία, την αρχαιολογία, από το γεγονός ότι είμαστε Ελληνες, ότι έχει πήξει το μάτι μας να τα βλέπουμε σε όλα τα μουσεία, στα βιβλία, στην τουριστική αγορά, αν βγαίναμε τελείως έξω και ήμασταν ας πούμε Γιαπωνέζοι και τα βλέπαμε για πρώτη φορά, δεν θα λέγαμε "Μα τι καταπληκτικά κόμικ είναι αυτά!";».

Αρχαίο πυρέξ υψηλής τεχνολογίας
Η εξαιρετική ποιότητα των αττικών αγγείων, όπως και τα άλλα σπουδαία δείγματα κεραμικής που προηγήθηκαν, οφείλεται για τον Βασίλη Κυλίκογλου, ερευνητή Α' στο Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, σε μια μακρά παράδοση που μεταδιδόταν επί χιλιετίες και βελτιωνόταν από γενιά σε γενιά. Στο εργαστήριό του ο ερευνητής μελετά τα αρχαία κεραμικά από την άποψη των θερμικών και μηχανικών ιδιοτήτων τους. Στόχος, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη νέων δομικών υλικών. «Εξετάζουμε τις διάφορες συνταγές που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για να κατασκευάσουν κεραμικά ανάλογα με τη χρήση στην οποία θα τα υπέβαλλαν» λέει. «Οι κυριότερες χρήσεις έντονης καταπόνησης ενός κεραμικού είναι είτε όταν χρησιμοποιείται ως μεταφορικό αγγείο, όπως είναι οι αμφορείς, είτε σε διαδικασίες που έχουν να κάνουν με τη φωτιά - δηλαδή μεταλλουργία, όπτηση και προετοιμασία φαγητού».

Οι αρχαίοι κεραμείς χρησιμοποιούσαν διαφορετικές αργίλους ανάλογα με τη χρήση για την οποία προοριζόταν το αγγείο και τις εμπλούτιζαν καταλλήλως. «Εβαζαν μέσα στον πηλό εγκλείσματα σε ποσότητα και μέγεθος που καθιστούσαν τα κεραμικά κατάλληλα για τη χρήση που ήθελαν». Για να επιτύχουν αμφορείς που ήταν ανθεκτικοί στις προσκρούσεις και δεν έσπαζαν εύκολα κατά τη μεταφορά των προϊόντων, π.χ. με τα πλοία, χρησιμοποιούσαν άμμο. «Ετσι» λέει ο κ. Κυλίκογλου «υξάνεται η ανθεκτικότητα, ακόμη και αν χτυπηθούν μπορεί να δημιουργηθεί μια μικρή ρωγμή, αλλά αυτή η ρωγμή δεν θα διαδοθεί, όπως στο γυαλί». Η αντοχή στη φωτιά, σε κεραμικά που θα χρησιμοποιούνταν για τη μαγειρική ή για τη χύτευση μετάλλων, απαιτούσε πιο «μελετημένη» τεχνική.

Κατ' αρχήν, ανάλογα με το αν ήθελαν το κεραμικό να «ανεβάζει» τη θερμοκρασία γρήγορα ή να την «κρατάει» (και να σιγοψήνει, ας πούμε, αν ήταν μια χύτρα), χρησιμοποιούσαν άργιλο που περιείχε ασβέστιο. Για να δώσουν μεγαλύτερη πυραντοχή πρόσθεταν στον πηλό εγκλείσματα από χαλαζία, αστρίους ή φυλλίτες. «Τα τελευταία εγκλείσματα ήταν πεπλατυσμένα» διευκρινίζει ο ειδικός. «Αυτά τα πεπλατυσμένα σαν φύλλα εγκλείσματα αν τα πλάσει ο κεραμέας προσανατολίζονται παράλληλα με τα τοιχώματα και έτσι δρουν ως θερμομόνωση. Επαιρνε λίγο παραπάνω η χύτρα να ζεσταθεί, όμως διατηρούσε τη θερμοκρασία της για πάρα πολύ χρόνο».

Στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος οι διαπιστώσεις αυτές δεν περιορίζονται απλώς σε μια καλή γνώση του παρελθόντος, αλλά «περνούν» και στο μέλλον, αφού χρησιμοποιούνται ως βάση για την ανάπτυξη νέων υλικών «Μια εφαρμογή, έχουμε και ένα πρόγραμμα γι' αυτό, είναι ότι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε κονιάματα» εξηγεί ο κ. Κυλίκογλου. «Εγκλείουμε μέσα θραύσματα κεραμικών τα οποία όμως δεν είναι τυχαία, δεν παίρνουμε δηλαδή οποιοδήποτε κεραμικό - αν πάρει κάποιος π.χ. τούβλα και τα σπάσει δεν θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Γνωρίζοντας από την αρχαία τεχνολογία σε ποια θερμοκρασία το κεραμικό έχει τις καλύτερες ιδιότητες, προσδίδουμε στα κονιάματα αυτά καλύτερες αντοχές κατά το πήξιμο, γιατί δημιουργούνται υδραυλικές φάσεις ανάμεσα στο κεραμικό και στον ασβέστη, αλλά και καλύτερες θερμομονωτικές ιδιότητες».

Τα «καλά» σερβίτσια

Αναθηματικός πίνακας από τα Πεντεσκούφια της Κορίνθου: η δουλειά του «ψήστη» ήταν πολύ σημαντική για την τελική ποιότητα του αγγείου.



Αν σήμερα τα «ντιζάιν» σκεύη σας φέρουν την υπογραφή του οίκου Alessi και τα σερβίτσια σας αυτή του Versace ή του Armani, κάποτε τα πράγματα λειτουργούσαν αντίστροφα: οι αρχαίοι κάτοικοι της Ιταλίας, και περισσότερο από όλους οι Ετρούσκοι, δεν διανοούντο «καλό» συμπόσιο χωρίς τα απαραίτητα ερυθρόμορφα αττικά αγγεία. «Ηταν τα δικά μας αντίστοιχα σκεύη πολυτελείας» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μιχάλης Τιβέριος, ακαδημαϊκός και καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. «Είχαν τα καθημερινά σερβίτσια και είχαν και τα σερβίτσια για τις επίσημες εκδηλώσεις του σπιτιού - π.χ. για ένα συμπόσιο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα σχήματα που εξάγονταν σχετίζονται με το συμπόσιο ως προς τη χρήση τους».

Πέρα από τα συμπόσια, τα αττικά αγγεία πολυτελείας αποτελούσαν επίσης πρώτης τάξεως αναθήματα σε ιερά αλλά και φόρο τιμής για τους νεκρούς. «Τα έβαζαν στους τάφους των αγαπημένων τους προσώπων αφού πίστευαν ότι η ζωή συνεχίζεται και επομένως θα τους ήταν χρήσιμα στον άλλο κόσμο» εξηγεί ο ακαδημαϊκός. Οπως διευκρινίζει, τα περισσότερα αγγεία που έχουν βρεθεί σε τάφους είναι μεταχειρισμένα. «Φέρουν σαφή ίχνη χρήσης που σημαίνει ότι τα χρησιμοποιούσε εν ζωή ο νεκρός - ή οι οικείοι του - και όταν πέθανε τα έβαλαν στον τάφο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που αγγεία ολοκαίνουργια - "τσίλικα" ας μου επιτραπεί η έκφραση - πήγανε κατ' ευθείαν στον τάφο, ως κτέρισμα. Πιθανόν να πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες οι συγγενείς του νεκρού συνέβαινε να μην διέθεταν κατά τη στιγμή του θανάτου του αγγεία πολυτελείας. Ετσι του αγόραζαν καινούργια».

Τα αττικά ερυθρόμορφα αγγεία κυριάρχησαν στις διεθνείς αγορές από τις τελευταίες δεκαετίες του 6ου ως τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.. Ωστόσο οι Αθηναίοι κεραμείς σε πολύ λίγες περιπτώσεις κέρδισαν χρήμα και κοινωνική αναγνώριση. «Το επάγγελμα του κεραμέα δεν ήταν ποτέ προσοδοφόρο» μας λέει ο κ. Τιβέριος. «Αν έχετε διαβάσει συνεντεύξεις παλιών σιφνίων τσουκαλάδων, πολλοί λένε ότι καμία κοπέλα του νησιού δεν ήθελε να τους παντρευτεί. Ε, κάτι τέτοιο συνέβαινε συνήθως και στην αρχαιότητα».

Οι κεραμείς της Αττικής που δεν ήταν δούλοι ή μέτοικοι αλλά Αθηναίοι πολίτες μάλλον ανήκαν, τις περισσότερες φορές, στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις των θητών και των ζευγιτών. «Η κακή εικόνα του επαγγέλματος του κεραμέα φαίνεται ότι δεν ίσχυε για την Αθήνα στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ.. Είναι η εποχή που αθηναίοι κεραμείς προσφέρουν πανάκριβα αναθήματα επάνω στην Ακρόπολη» προσθέτει ο καθηγητής. «Τα χρόνια αυτά πρέπει να μοσχοπουλούσαν τα προϊόντα τους στους Ετρούσκους. Είναι η μόνη περίοδος όπου φαίνεται ότι απέκτησαν όχι μόνο χρήμα αλλά και κοινωνική αναγνώριση αφού εκτός των άλλων συναναστρέφονταν και γνωστά πρόσωπα της αθηναϊκής κοινωνίας όπως ο γνωστός στρατηγός Λέαγρος».

Από τον Wedgwood στο Calgon
Ο μεγάλος άγγλος κεραμέας Τζοσάια Γουέτζγουντ - ιδρυτής του γνωστού οίκου πορσελάνης - ήταν από τους πρώτους που μελέτησαν και προσπάθησαν να αναπαραγάγουν τα αττικά αγγεία. Παρά τις ενδελεχείς προσπάθειές του ο Γουέτζγουντ τελικά δεν το πέτυχε. Αντ' αυτού παρήγαγε τους λεγόμενους «black basalts», σήμερα αγγεία συλλεκτικά και πανάκριβα που αποτελούν σήμα κατατεθέν του οίκου Wedgwood.

Ο αμερικανός χημικός Τζόζεφ Νομπλ από την πλευρά του πρότεινε στη δεκαετία του 1960 μια συνταγή παραγωγής μαύρου υαλώματος με… Calgon, η οποία κυριάρχησε επί τρεις και πλέον δεκαετίες, ιδιαίτερα στον αγγλόφωνο κόσμο. Κατά καιρούς διάφοροι - κυρίως αρχαιολόγοι και κεραμείς - έχουν υποστηρίξει ότι για να φτιάξουν τη βαφή τους οι αθηναίοι κεραμείς πρόσθεταν διάφορα «εξωτικά» υλικά - από στάχτη φυτών και τριμμένα κόκαλα ως ούρα ή αίμα ζώων. Η κυρία Αλούπη απορρίπτει όλες αυτές τις συνταγές, αφού τις δοκίμασε σχολαστικά κατά τη διάρκεια της διατριβής της στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος περίπου πριν από 20 χρόνια. Οι περισσότερες - όπως του Νομπλ - δεν δίνουν αποτέλεσμα όμοιας σύστασης με το πρωτότυπο ενώ όσες επιτυγχάνουν κάτι σχετικά κοντινό απαιτούν καλά ελεγμένες εργαστηριακές συνθήκες. «Μου είναι δύσκολο να φανταστώ ότι δίπλα σε κάθε αρχαίο εργαστήριο κεραμικής υπήρχε και ένα μικρό χημείο» λέει. Η μόνη τεχνική που ως τώρα φαίνεται να επιτυγχάνει πανομοιότυπο αποτέλεσμα ως προς τη σύσταση και την ποιότητα είναι η χρήση βαφής απλώς και μόνο με νερό και άργιλο σωστά επιλεγμένη από συγκεκριμένα σημεία της Αττικής. «Και αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξηγήσουμε γιατί το υλικό έχει πάντα σταθερή χημική σύσταση» τονίζει η ερευνήτρια. «Η σταθερή σύσταση του τελικού προϊόντoς ισοδυναμεί με σταθερή χρήση πρώτων υλών και σχολαστική και ακριβή διαδικασία επεξεργασίας τους. Και ποιος μπορεί να το κάνει αυτό καλύτερα από την ίδια τη φύση;»

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΟΙ ΕΦΕΥΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ (GILLETTE)

Κινγκ Καμπ Ζιλέτ (1855 – 1932)

Αμερικανός επιχειρηματίας και οραματιστής, στον οποίον ο ανδρικός πληθυσμός της υφηλίου οφείλει χάριτες για τις καινοτομίες που επέφερε στο ξύρισμα.
Ο Κινγκ Καμπ Ζιλέτ () γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου1855 και από μικρός μπήκε στη βιοπάλη, δουλεύοντας ως πλασιέ για να βοηθήσει την οικογένειά του, που είχε πέσει θύμα της Μεγάλης Πυρκαγιάς του Σικάγου το 1871. Στα αμέτρητα ταξίδια που έκανε ανά την αμερικανική επικράτεια συνέλαβε την ιδέα για την κατασκευή μιας λεπτής ασφαλούς ξυριστικής λεπίδας, που δεν θα χρειάζεται τρόχισμα και θα είναι προσιτή σε κάθε βαλάντιο.
Ο Ζιλέτ συνειδητοποίησε ότι θα είχε κέρδος από την κατασκευή μιας ξυριστικής λαβής, την οποία θα διέθετε σε τιμή κάτω του κόστους και θα κέρδιζε από τη διάθεση των ανταλλακτικών λεπίδων. Όταν το ξυραφάκι θα έχανε τη δραστικότητά του ο χρήστης θα το αντικαθιστούσε από ένα καινούργιο, πάνω στην ίδια ξυριστική λαβή.
Αφού κατόρθωσε να επιλύσει μια σειρά από τεχνικά προβλήματα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1901 ιδρύει την American Safety Razor Company για την υλοποίηση των επιχειρηματικών του σχεδίων, η οποία ένα χρόνο αργότερα μετονομάζεται σε Gilette Safety Razor Company. Τον πρώτο χρόνο της παραγωγικής της δραστηριότητας το 1903 η «Ζιλέτ» πουλά 51 ξυριστικές λαβές και 168 λεπίδες. Τον επόμενο χρόνο διαθέτει 90.884 ξυριστικές λαβές και 123.648 λεπίδες, χάρις στις αυτοματοποιημένες τεχνικές παραγωγής, τις φθηνές τιμές και την έξυπνη διαφημιστική εκστρατεία.

Το 1908 η «Ζιλέτ» ήταν πλέον μια πολυεθνική εταιρεία με εργοστάσια στον Καναδά, την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Το 1915 η παραγωγή της έφθανε τις 450.000 ξυριστικές λαβές και τις 70.000.000 λεπίδες. Το 1918 με την είσοδο των ΗΠΑ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κάθε αμερικανός στρατιώτης είχε το δικό του σετ ξυριστικών της «Ζιλέτ».
Ο Κινγκ Κάμπελ Ζιλέτ, εκτός από τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, διακρίθηκε και ως πολιτικός συγγραφέας, ενταγμένος στο ρεύμα του ουτοπικού σοσιαλισμού. Πίστευε ότι η βιομηχανία θα έπρεπε να ελέγχεται από μία και μόνη επιχείρηση, η οποία θα ήταν υπό λαϊκό έλεγχο και ότι όλοι οι Αμερικανοί θα έπρεπε να ζουν σε μια γιγαντιαία πόλη, τη Μητρόπολη, η οποία θα ηλεκτροδοτείτο από τους καταρράκτες του Νιαγάρα. Έγραψε τρία βιβλία: «Η ανθρώπινη εξέλιξη» (1894), «Παγκόσμια Επιχείρηση» (1910) και «Λαϊκή Επιχείρηση» (1924) μαζί με τον συγγραφέα και ομοϊδεάτη του Άπτον Σινκλέρ. Πέθανε στις 9 Ιουλίου 1932, σχεδόν χρεοκοπημένος, θύμα του οικονομικού κραχ.
Η Gilette Safety Razor Company συνέχισε την επιτυχημένη διαδρομή της και σήμερα ως The Gillette Company είναι ο «λίντερ» στον τομέα προϊόντων ανδρικής περιποίησης, με τζίρο δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από το 2005 ανήκει στην εταιρία - κολοσσό των καταναλωτικών ειδών Procter & Gamble, η οποία την αγόρασε έναντι 57 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.sansimera.gr/biographies/179#ixzz20fXvKjqP


AΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

50 ΧΡΟΝΙΑ JAMES BOND.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΑΝ ΟΡIΣΜΟΣ

Επιστήμη αποκαλείται κάθε ορθολο­γική γνώση που αναπτύσσεται με βάση την παρατήρηση, το συλλογισμό και τον πειραματισμό. Αντιδιαστέλλεται κυρίως με τη γνώμη και την αδιαμεσολάβητη γνώ­ση. Αντικείμενο, έτσι, της επιστήμης είναι να ανακαλύψει και να διατυπώσει τους νόμους στους οποίους υπακούουν τα φαι­νόμενα και στη συνέχεια να τους συγκε­ντρώσει σε θεωρίες.

Στον ενικό («μια επιστήμη») δηλώνει ένα σύνολο γνώσεων που αναφέρονται σε ένα συγκεκριμένο τομέα (φυσική, βιολο­γία). Εξάλλου, όταν αναφερόμαστε στην επιστήμη, εννοούμε το σύνολο των θετι­κών επιστημών.

Η φιλοσοφία έθεσε από παλιά ως στόχο της το στοχασμό γύρω από τις προσιδιά­ζουσες σε κάθε επιστήμη μεθόδους (μεθο­δολογία), καθώς και γύρω από τα διακυ-βεύματα ή τις προϋποθέσεις της επιστήμης εν γένει: κάνουμε λόγο τότε για την επι­στημολογία, η οποία μπορεί εξίσου να α­σκείται από τους ίδιους τους επιστήμονες.

 Η τρέχουσα σημασία της έκφρασης «επιστημονικό πνεύμα» περιγράφει πα­ραδοσιακά τη δεοντολογία του επαΐο­ντα, ο οποίος κατά την άσκηση του επαγ­γέλματος του οφείλει να διαθέτει αφενός ηθικές αρετές (ανιδιοτέλεια, τιμιότητα) και αφετέρου πνευματικές αρετές (δια­νοητική περιέργεια, κριτικό πνεύμα, πνεύ­μα υποταγής στα γεγονότα, αίσθηση του προβλήματος και πίστη στις κατευθυντή­ριες αρχές της επιστήμης).

Η σύγχρονη επιστημολογία* ωστόσο παρατηρεί πως η ορθολογικότητα του επι­στήμονα δε συνίσταται στο σεβασμό -κα­τά την άσκηση μιας αυστηρής και καθολι­κής μεθόδου- των νόμων της γενικής λει­τουργίας του πνεύματος, ανεξάρτητα από κάθε πο λιτισμικό πλαίσιο, γιατί δεν υπάρ­χει αμετάβλητος λόγος.

Οι συνθήκες κατανόησης διαφε'ρουν ανάλογα με τις πε­ριόδους, ενώ το επιστημονικό πνεύμα πε­ριγράφει ακριβώς το σύνολο των νοητι­κών κατηγοριών ή το σώμα των εννοιών -που είναι έγκυρες σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο- τις οποίες ο επιστήμο­νας είναι υποχρεωμε'νος να ακολουθήσει κατά την άσκηση της ιδιότητας του: υπό αυτή την έννοια, ο Μπασελάρ κάνει λό­γο για το «νέο επιστημονικό πνεύμα». Ο μεταβατικός χαρακτήρας του σώματος των εννοιών που αποτελούν το περιεχό­μενο του επιστημονικού πνεύματος της στιγμής υπογραμμίζεται από την πρό­σκληση που απευθύνεται στον επιστήμο­να να επιδοθεί σε μια αρνητική εργασία επιδιόρθωσης της προηγουμένης γνώσης. Έτσι, η πρόοδος της επιστημονικής γνώ­σης συνδέεται με την έννοια της επιστη­μολογικής ρήξης.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ

SEREN KIERKEGAARD ( 1813 -1855 )

19 ος ΑΙΩΝΑΣ

          O Σόρεν Κίρκεγκαρντ είχε απόλυτο δί­κιο, όταν προέβλεψε ότι η Βιογραφία του θα γινόταν αντικείμενο μελέτης από τις μελλοντικές γενιές όσο και η σκέψη του. Και το μυστήριο, το οποίο μέχρι σήμερα πε­ριβάλλει τη ζωή του δεν φωτίζεται καθό­λου από τη μελέτη των χιλιάδων σελίδων του εξαιρετικού Ημερολογίου. Ωστόσο η ζωή του Κίρκεγκαρντ ήταν σχεδόν ολοκλη­ρωτικά κενή από σημαντικά γεγονότα. Γεν­νημένος στην Κοπεγχάγη, πέθανε εκεί σε η­λικία μόλις σαράντα δύο ετών, αφού πραγ­ματοποίησε μοναχά δύο σύντομα ταξίδια στο Βερολίνο. Πήρε το πτυχίο του στη θεο­λογία (η διατριβή του είχε θέμα την Έννοια της ειρωνίας) αλλά, αφού μετάνιωσε για τον κλάδο σπουδών που είχε επιλέξει, απο­φάσισε μετά από Βασανιστική σκέψη να α­παρνηθεί το επάγγελμα του πάστορα και έ­ζησε από το εισόδημα που του είχε αφήσει ο πατέρας του. Αφοσιώθηκε στη δραστη­ριότητα του συγγραφέα, αλλά αρνήθηκε να την κάνει επάγγελμα, φτάνοντας μέχρι και να υπογράφει με ψευδώνυμα. Ερωτεύτηκε την Ρεγκίνα Όλσεν, αλλά χωρίς να υπάρχει κάποιος εμφανής λόγος διέλυσε τον αρρα­βώνα μετά από πολύ λίγο καιρό, σχεδόν τρομαγμένος από την ίδια του την απόφαση. Πολλές φορές περιέγραψε ότι ένα σκοτεινό ανάθεμα Βάραινε την οικογένεια του και ακόμη και στο κρεβάτι του θα­νάτου μνημόνευσε αυτή τη σκλήθρα που είχε Βυθιστεί στη σάρκα του και είχε βασανίσει τη ζωή του. Φαίνεται ότι καταλόγιζε στον πατέρα του ένα σοβαρό αμάρτημα (ίσως μία τρομερή Βλασφημία), αλ­λά, και αυτό είναι Βασικό σημείο, αυτός ο ίδιος απέφευγε πάντα να επιλύσει οριστικά τη διαμάχη με τον γονέα του.      

          Μπορούμε να πούμε, τελικά, ότι η ζωή του Κίρκεγκαρντ ήταν υποδειγματικά κενή. Και αυτό που μοιάζει παράδοξο είναι στην πραγματικότητα μοναχά συνάφεια ανάμεσα σε ζωή και σκέψη, ανάμεσα στην ύπαρξη και τη διδασκαλία ενός φιλοσόφου που αντιλαμβανόταν τη φιλοσο­φία ως έναν εξαντλητικό και ασκητικό ενδοσκοπικό συλλογισμό πάνω σε θέματα τον τίπο­τε, της αγωνίας, της πίστης και του νοήματος της ύπαρξης.

Έργα: Είτε-είτε (1843), Ημερολόγιο ενός διαφθορέα (1843), Φόβοςκαι τρόμος (1843), Η έννοια της αγω­νίας (1844), Στάδια της πορείας της ζωής (1845), Η θανατηφόρα ασθένεια (1849).

ΤΟ ΠΕΡΙΦΗΜΟ HIGGS

         Στο πλαίσιο του σεμιναρίου φυσικής ICHEP, το CERN επιβεβαίωσε τις φήμες που ήθελαν την ανακοίνωση για την εύρεση ενός νέου σωματιδίου στην περιοχή ενεργειών που αναμένεται να βρίσκεται και το σωματίδιο Higgs – περίπου 125 GeV. Οι επιστήμονες των δύο μεγάλων πειραμάτων που λαμβάνουν χώρα στο CERN, τα CMS και ATLAS παρουσίασαν τα τελευταία ευρήματα στην έρευνα για το Higgs, το πρωί της Τετάρτης 4 Ιουλίου.

           Τα αποτελέσματα από τον ανιχνευτή CMS προηγήθηκαν, με την παρουσίαση του φυσικού Joe Incadela να καταλήγει ότι «βρέθηκε ένα νέο μποζόνιο, στην περιοχή των 125.3 +- 0.6 Gev, με μία πιθανότητα 4.9 σίγμα», που μεταφράζεται σε περίπου 99.9999% συνολική πιθανότητα να υπάρχει το συγκεκριμένο σωματίδιο.

            Πιο συγκεκριμένα, ανακοίνωσαν πως τα στοιχεία που έχουν ήδη επεξεργαστεί είναι περισσότερα συγκριτικά με την τελευταία ανακοίνωση του Δεκεμβρίου και χρησιμοποιώντας αντιδράσεις που έφταναν τα 8 TeV σε σχέση με τα 7 ΤeV της περσινής χρονιά. Στα 8 ΤeV το Higgs είναι 35% πιθανότερο να εμφανιστεί σε κάποια αντίδραση, παρουσιάζοντας μια μεγαλύτερη γκάμα αντιδράσεων στις οποίες συμμετέχει. Τα αποτελέσματα από το πείραμα ATLAS, είναι επίσης υποστηρικτικά για την ύπαρξη του νέου σωματιδίου, και δίνουν ενέργεια 125.5 GeV με πιθανότητα 5 σίγμα.

Αναλύοντας περισσότερα στοιχεία από τις συγκρούσεις πρωτονίων που μελετούν στο CERN, οι επιστήμονες πιστεύουν πως σύντομα θα μπορέσουν να πουν πως είναι απόλυτα σίγουροι για την ανακάλυψη. Δεδομένου πάντως πως το νέο σωματίδιο συμμετέχει σε αντιδράσεις οι οποίες είναι οι αναμενόμενες για τα μποζόνια, των σωματιδίων εκείνων δηλαδή που φέρουν τις θεμελιώδεις δυνάμεις τις φύσης θα πρέπει να πρόκειται για θέμα χρόνου η ταυτοποίηση του νέου σωματιδίου με το λεγόμενο «σωματίδιο του Θεού».

          Όμως δεν υπήρξε επίσημη ανακοίνωση πως το Higgs βρέθηκε. Το νέο σωματίδιο συμμετέχει σε πλήθος αντιδράσεων, δύο μεταξύ των οποίων είναι η διάσπαση σε δύο φωτόνια και η διάσπαση σε δύο σωματίδια Z, τα σωματίδια φορείς της ηλεκτρομαγνητικής και ασθενούς δύναμης αντίστοιχα, γεγονός που υποδεικνύει πως πρόκειται όντως για μποζόνιο, φορέα κάποιου πεδίου. Για να φτάσουν στο απαραίτητο επίπεδο αποδεκτής πιθανότητας και να είναι σίγουροι πως πρόκειται για το Higgs, οι επιστήμονες θα χρειαστούν ίσως αρκετούς μήνες εντατικών προσπαθειών.

         Στην ομιλία της Τετάρτης στην Γενεύη παρευρισκόταν και ο ίδιος ο Peter Higgs, όπως επίσης και οι άλλοι 4 διακριθέντες επιστήμονες που συμμετείχαν τη δεκαετία του ‘60 στην ανακάλυψη αυτού που σήμερα ονομάζεται πεδίο Higgs: οι Francois Englert, Tom Kibble, Gerald Guralnik και Carl Hagen. Ο Robert Brout ένας ακόμη φυσικός που συμμετείχε στις παραπάνω θεωρητικές ανακαλύψεις δυστυχώς απεβίωσε το Μάιο του 2011, τιμήθηκε όμως μαζί με τους υπόλοιπους με το διεθνούς κύρους βραβείο της Φυσικής Sakurai το 2010. Χρειάστηκε να περάσει περίπου μισός αιώνας για να δούνε οι παραπάνω επιστήμονες το καρπό της έρευνας τους να αποδεικνύεται πειραματικά, σε έναν θρίαμβο της ανθρώπινης διανόησης. Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο, πως αν οριστικοποιηθεί τελικά η ανακάλυψη το επόμενο Νόμπελ Φυσικής θα μοιραστεί σε τρεις από τους παραπάνω πρωτοπόρους φυσικούς.

Ο Peter Higgs μαζί με αυτούς τους φυσικούς διατύπωσε το 1964 τη θεωρία του πεδίου Higgs, που διατρέχει όλο το Σύμπαν. Η εργασία είχε αρχικά απορριφθεί από την επιθεώρηση Physics Letters, με το επιχείρημα ότι «δεν έχει εμφανή σχέση με τη φυσική».

Τότε ο Higgs έστειλε το άρθρο στο Physical Review Letters, προσθέτοντας στο τέλος μια παράγραφο, στην οποία εξηγούσε ότι η θεωρία του προέβλεπε την ύπαρξη ενός άγνωστου σωματιδίου, του σωματιδίου Higgs. Ο Στίβεν Χόκινγκ υποστήριζε επί χρόνια ότι το μποζόνιο του Χιγκς δεν υπάρχει, είχε μάλιστα βάλει και στοίχημα 100 λιρών – το οποίο προφανώς πλέον έχασε.

          Είναι ενδιαφέρον πως τα στοιχεία αυτά προέκυψαν από συγκρούσεις σωματιδίων που έλαβαν χώρα στον επιταχυντή LHC τις τελευταίες 2 εβδομάδες. H υπολογιστική ισχύς στο CERN υπερδιπλασιάστηκε το τελευταίο εξάμηνο, και πλέον ο χρόνος επεξεργασίας για την κάθε σύγκρουση είναι μόλις 15 δευτερόλεπτα. Για την επίτευξη αυτών των επιδόσεων αναπτύχθηκε ένα ειδικό δίκτυο υπολογιστών, το λεγόμενο grid που θεωρείται πως είναι υποψήφιο για να γίνει η νέα γενιά του διαδικτύου. Μη ξεχνάμε πως το ίδιο το web δημιουργήθηκε στο CERN.

           Στο CERN μπορεί οι προσπάθειες να έχουν επικεντρωθεί στην εύρεση του σωματιδίου Higgs, ως το μόνο κρίκο που έλειπε από την αλυσίδα των σωματιδίων που περιέχονται στο Τυπικό Μοντέλο, την επικρατούσα θεωρία που έχουμε για τη Φύση, όμως η δουλειά στο CERN δε σταματάει εκεί. Ταυτόχρονα με το μποζόνιο Higgs, οι ερευνητές ψάχνουν και για στοιχεία ύπαρξης κάποιων ακόμη υποτιθέμενων σωματιδίων που αντιστοιχούν στη θεωρία της υπερσυμμετρίας. Αναμένεται πως στα επίπεδα ενεργειών που έχει φτάσει ο επιταχυντής στο CERN, θα πρέπει να μπορέσει να ανιχνεύσει και κάποια από αυτά τα υπερσωματίδια. Την ίδια ώρα ερευνώνται νέες ιδέες όπως η θεωρία χορδών, και ανακαλύπτονται και σωματίδια στα όρια του Τυπικού Μοντέλου τα οποία δε γνωρίζαμε πως υπήρχαν. Πρόκειται για μια περίοδο πολύ έντονης δραστηριότητας καθώς φτάσαμε στο τεχνολογικό επίπεδο να ελέγχουμε τόσο προωθημένες θεωρίες. Είναι σίγουρο πως με την ανακάλυψη του Higgs ξεκινάει ένας μακρύς δρόμος των ανακαλύψεων, γνωρίζοντας πως βαδίζουμε στο σωστό δρόμο.

                          Λίγα λόγια παραπάνω για το Higgs

               Ένα από τα ελάχιστα κομμάτια του Καθιερωμένου Μοντέλου που έμενε να επιβεβαιωθεί πειραματικά, ήταν ο μηχανισμός με τον οποίο θεωρούσαμε ότι τα σωμάτια αποκτούν μάζα (δηλαδή αδράνεια). Οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι η μάζα είναι μια επίκτητος ιδιότητα, που το κάθε σωμάτιο δηλαδή φέρει από τη στιγμή της δημιουργίας του. Δυστυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα.

              Όπως το φωτόνιο – ο διαδότης του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου – δεν έχει μάζα, έτσι και το σωμάτιο W ένας από τους διαδότες της ασθενούς αλληλεπίδρασης δεν έπρεπε να είχε μάζα. Κι αυτό γιατί υπάρχει συμμετρία μεταξύ των δύο κβάντων των δύο πεδίων. Έτσι, η ασθενής αλληλεπίδραση θα κινδύνευε να μείνει έξω απ’ το παιχνίδι της συμμετρίας και η θεωρητική εξήγηση της ενοποίησης της ασθενούς δύναμης με τον ηλεκτρομαγνητισμό (ηλεκτρασθενής δύναμη) θα οδηγείτο σε αδιέξοδο. Εδώ λοιπόν μπαίνει στο παιχνίδι ένα μυστηριώδες πεδίο, το πεδίο Higgs.

         Το πεδίο αυτό μας επιτρέπει να θεωρούμε τα κβάντα όλων των αλληλεπιδράσεων σαν σωμάτια που αυτά καθαυτά δεν έχουν μάζα, φαίνεται όμως σ’ εμάς ότι έχουν εξαιτίας της αλληλεπίδρασής τους με το πεδίο Higgs, ή καλύτερα με το κβάντο του πεδίου αυτού, το περίφημο μποζόνιο Higgs.

         Δηλαδή σύμφωνα με την θεωρία των ερευνητών που εργάστηκαν ανεξάρτητα πάνω στο ίδιο πρόβλημα, η μάζα όλων των στοιχειωδών σωματίων είναι μια επίκτητη (φαινομενική) ιδιότητα που προκύπτει λόγω της αλληλεπίδρασής τους με το πανταχού παρόν πεδίο Higgs. Θα μπορούσαμε έτσι να πούμε πως αν το πεδίο αυτό «έσβηνε» ξαφνικά (όπως υποθέτουμε ότι ίσχυε για κάποια χρονική περίοδο μετά το Big Bang, λόγω των ακραίων θερμοκρασιών), όλα τα σωμάτια θα εμφανίζονταν χωρίς μάζα ή καλύτερα δεν θα είχαν αδράνεια, την ιδιότητα της ύλης να προβάλει αντίσταση στη μεταβολή της κινητικής τους κατάστασης.

        Αυτό, εν συνεχεία, σύμφωνα με την Θεωρία της Σχετικότητας, θα σήμαινε ότι κάθε σωμάτιο θα ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στ’ αλήθεια εκτός από το φωτόνιο.

         Στην αρχική τους μορφή, οι εξισώσεις του Καθιερωμένου Μοντέλου λειτουργούσαν μόνο αν η μάζα απουσίαζε από όλα στοιχειώδη σωματίδια. Ο μηχανισμός του Higgs προτάθηκε προκειμένου να συμβιβάσει το Μοντέλο με την μάζα που βλέπουμε στα σωματίδια. Επιπλέον, όμως, συνετέλεσε στο να ενοποιηθούν, δηλαδή να περιγραφούν με κοινό τρόπο, δύο από τις τέσσερις φυσικές δυνάμεις: η ηλεκτρομαγνητική δύναμη (που προέκυψε με τη σειρά της από την ενοποίηση του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού) και η ασθενής πυρηνική δύναμη, η οποία περιγράφει ορισμένες αντιδράσεις, όπως η διάσπαση βήτα, που συμβαίνουν στον ήλιο. Αυτό που προέκυψε είναι η λεγόμενη «ηλεκτρασθενής δύναμη», η οποία επέτρεψε στους θεωρητικούς φυσικούς να προχωρήσουν ένα βήμα προς τον απώτερο, απόλυτο στόχο τους: να περιγράψουν μια θεωρία των πάντων, η οποία εξηγεί όλες τις φυσικές δυνάμεις ως παράγωγα μιας κοινής δύναμης που υπήρχε μόνη της τη στιγμή που γεννήθηκε το Σύμπαν.

                     Πώς βγήκε η ατυχής ονομασία Σωματίδιο του Θεού

Ενώ ο Peter Higgs δηλώνει άθεος, πολλά ΜΜΕ το προσφωνούν έτσι, γιατί η φράση αυτή προέρχεται από το βιβλίο The God Particle: If the Universe Is the Answer, What Is the Question? («Το Σωματίδιο του Θεού: Αν το Σύμπαν είναι η απάντηση, τότε ποια είναι η ερώτηση;») που εκδόθηκε το 1993. Ο συγγραφέας του, ο νομπελίστας φυσικός Leon Lederman, έχει παραδεχτεί ότι δέχτηκε πιέσεις από τους εκδότες να αλλάξει το όνομα που είχε αρχικά επιλέξει: The Goddamn Particle, («το Καταραμένο Σωματίδιο»).

                  Γιατί το Higgs δεν λύνει όλα τα προβλήματα της μάζας

Ξέρουμε βεβαίως πως το πεδίο Higgs αλληλεπιδρά με τα στοιχειώδη σωματίδια, κανείς όμως δεν γνωρίζει γιατί ορισμένα σωματίδια αλληλεπιδρούν περισσότερο και έχουν μεγάλη μάζα, ενώ άλλα δεν αλληλεπιδρούν καθόλου και είναι αβαρή (όπως το φωτόνιο). Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει τρόπος να προβλεφθεί θεωρητικά η μάζα ενός οποιοδήποτε σωματιδίου, και αυτό θεωρείται σημαντικό κενό από τους φυσικούς.

                        Πού μπορούμε να βρούμε το μποζόνιο Higgs;

Το μποζόνιο Higgs δεν βρίσκεται πουθενά σε σταθερή κατάσταση. Το σωματίδιο υπάρχει μόνο στιγμιαία σε συνθήκες ακραίας θερμοκρασίας, ή ενέργειας. Τέτοιες θερμοκρασίες ή ενέργειες υπήρξαν μερικές στιγμές μετά τη Μεγάλη Έκρηξη και παράγονται σήμερα στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) στο CERN. Το σωματίδιο μπορεί επίσης να εμφανίζεται στιγμιαία σε τυχαία συμβάντα υψηλής ενέργειας, για παράδειγμα κατά την πρόσκρουση κοσμικών ακτίνων στη γήινη ατμόσφαιρα, ωστόσο δεν είναι συστατικό της καθημερινής πραγματικότητας.

                  Υπάρχουν όμως και τα «εικονικά» σωματίδια Higgs, τα οποία όπως όλα τα εικονικά σωματίδια εμφανίζονται κυριολεκτικά από το πουθενά και εξαφανίζονται μια στιγμή αργότερα. Τα στοιχειώδη σωματίδια που έχουν μάζα πιστεύεται ότι αποκτούν αυτή την ιδιότητα όταν αλληλεπιδρούν με το πεδίο μέσω εικονικών σωματιδίων.

                    Αν δε στον LHC βρούμε και κάποιον υπερσυμμετρικό εταίρο του Higgs (το sHiggs), γιατί υπάρχουν θεωρητικά μοντέλα που προβλέπουν πέντε ή και επτά παραλλαγές του Χιγκς, τότε θα έχουμε βρει αποδείξεις για την υπερσυμμετρία.

                                            1. Ο μηχανισμός Higgs

Για να κατανοήσουμε τον μηχανισμό Higgs, ας φανταστούμε μια συγκέντρωση φυσικών οι οποίοι βρίσκονται ομοιόμορφα κατανεμημένοι μέσα σε μια αίθουσα, και συζητούν με τους διπλανούς τους.

…Μια όμορφη και σημαντική φυσικός μπαίνει και διασχίζει την αίθουσα. Όλοι οι φυσικοί απ” όπου περνάει, έλκονται προς αυτήν και συνωθούνται γύρω της. Καθώς διασχίζει την αίθουσα, έλκει τα πρόσωπα που βρίσκονται κοντά της, ενώ αυτά που προσπέρασε, επιστρέφουν στις κανονικές αποστάσεις μεταξύ τους…

Επειδή πάντα υπάρχει ένας σωρός ανθρώπων γύρω της, αυτή αποκτά μεγαλύτερη μάζα απ” ότι θα είχε αν ήταν μόνη της. Αυτό υπονοεί ότι έχει τώρα περισσότερη ορμή για την ίδια ταχύτητα κίνησης. Δηλαδή, όταν κινείται είναι δυσκολότερο να σταματήσει, ενώ όταν σταματήσει, είναι δυσκολότερο να ξεκινήσει ξανά, διότι ο σωρός γύρω της πρέπει να κινηθεί και αυτός.

Στις τρεις διαστάσεις και με τις περιπλοκές που φέρνει η σχετικότητα, αυτός περίπου είναι ο μηχανισμός του Higgs. Ένα πεδίο, το πεδίο Higgs, θεωρείται ως υπόβαθρο σε όλο το χώρο. Απ” οπουδήποτε περνάει ένα σωματίδιο, το τελευταίο παραμορφώνει τοπικά το πεδίο Higgs.

Η παραμόρφωση αυτή που έχει ως αντίστοιχο τη συγκέντρωση των ανθρώπων γύρω από την σπουδαία φυσικό που εισέρχεται στην αίθουσα, γεννάει τη μάζα του σωματιδίου.

Η ιδέα προέρχεται από τη φυσική της στερεάς κατάστασης. Αντί για ένα πεδίο που γεμίζει όλο το χώρο, σ” ένα στερεό σώμα, υπάρχει το πλέγμα των θετικών ιόντων του κρυστάλλου. Όταν ένα ηλεκτρόνιο κινείται μέσα στο πλέγμα των ιόντων, τα ιόντα έλκονται από αυτό, κάνοντας έτσι τη φαινομενική μάζα του ηλεκτρονίου μα είναι ακόμη και 40 φορές μεγαλύτερη από του ελευθέρου ηλεκτρονίου.

Το πεδίο Higgs στο κενό, αποτελεί ένα τέτοιο είδος υποθετικού πλέγματος, που γεμίζει όλο το Σύμπαν. Χωρίς αυτό δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε γιατί τα σωματίδια Z και W που είναι οι φορείς των ασθενών αλληλεπιδράσεων, έχουν τόσο μεγάλη μάζα, ενώ το φωτόνιο που είναι ο φορέας της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης, δεν έχει καθόλου μάζα.

                                        2. Το μποζόνιο Higgs

… Ας θεωρήσουμε τώρα μια φήμη που διασπείρεται μέσα στην αίθουσα με τους φυσικούς. Όσοι βρίσκονται κοντά στην πόρτα, ακούνε πρώτοι τη φήμη και μαζεύονται για να συζητήσουν τις λεπτομέρειες. Μετά στρέφονται και πλησιάζουν τους επόμενους γείτονές τους που θέλουν να μάθουν και αυτοί τι έγινε. …Ένα κύμα από συνάθροιση προσώπων διαδίδεται μέσα στην αίθουσα. Μπορεί να απλωθεί σε όλες τις γωνιές, ή μπορεί να σχηματιστεί μια δέσμη από συμπύκνωση προσώπων που θα διαδοθεί προς μία μόνο διεύθυνση μέσα στην αίθουσα, και θα μεταφέρει τη φήμη. Παράγονται δηλαδή πάλι συμπυκνώσεις, αλλά αυτή τη φορά μεταξύ των ιδίων των επιστημόνων, χωρίς να χρειάζεται και άλλο πρόσωπο.

Αφού η πληροφορία μεταφέρεται από συσσωματώματα ανθρώπων, και αφού τα συσσωματώματα ήταν εκείνα που έδωσαν περισσότερη μάζα στο πρόσωπο που μπήκε στην αίθουσα, τα συσσωματώματα αυτά από μόνα τους έχουν μάζα και χωρίς την ύπαρξη του σημαντικού προσώπου.

ΑΠΟ ΤΟ PHYSICS 4U

ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΑ -ΜΗ ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΕΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΕΣ ( 3ον)

            Ο Γκάους είχε προσεγγίσει το θέμα από μία εντελώς διαφο­ρετική σκοπιά. Κοιτώντας τις γραμμές μιας επιφάνειας, κατέληξε στο θεώρημα ότι η «καμπυλότητα» μιας επιφάνειας είχε να κάνει με τη χρησιμοποιούμενη μετρική (δηλαδή με τη μαθηματική έκφραση που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για να εκφράσει την από­σταση μεταξύ δύο σημείων). Ο Γκάους απέδειξε ότι η καμπυλότητα ήταν ανεξάρτητη απ' το χώρο στον οποίο υπήρχε η επιφάνεια ήταν μία εγγενής ιδιότητα που σχετιζόταν με το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου σε μια τέτοια επιφάνεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι ομοιότητες με τη μη ευκλείδεια γεωμετρία είναι εμφανείς.

       Δύο χιλιάδες χρόνια προσπαθειών απόδειξης του 5ου αιτήματος κατέληξαν τελικά στην ολική κατάρρευση του συστήματος. Η ειρωνεία του θέματος είναι ότι η ανακάλυψη γεωμετριών, στις οποίες το αίτημα των παραλλήλων του Ευκλείδη δεν ισχύει, δικαίωνε τον Ευκλείδη, που το συμπεριέλαβε ως αναγκαίο αξίωμα σε πείσμα της εμφανούς πολυπλοκό­τητας του. Η ευκλείδεια γεωμετρία παρέμενε λογικά συνεπής με τον εαυτό της, ήταν όμως μία από τις πολλές δυνατές γεωμετρίες, και δεν ήταν καθόλου προφανές ότι ήταν ή κατεξοχήν γεωμετρία του χώρου. Η αυξανόμενη συνειδητοποίηση των εγγενών ιδιοτήτων του χώρου γινόταν όλο και πιο σημαντική ως μέθοδος έρευνας της πραγμα­τικής γεωμετρίας του χώρου, καθώς δεν υπήρχε κανένας τρόπος να εξε­ρευνήσουμε αυτή τη γεωμετρία εξωγενώς! Και δεν ήταν καθόλου απί­θανο να μεταβαλλόταν η γεωμετρία σε ένα χώρο αντιπαράθεσης και επίδειξης παραδοξοτήτων, αν δεν εμφανιζόταν ένας μαθημα­τικός, που όρισε τη γεωμετρία με έναν εντελώς και­νούργιο τρόπο.

             Ο Μπέρνχαρτ Ρήμαν (1826-66), γιος πάστορα, πέρασε στην ανέχεια τα παιδικά του χρόνια, αλλά εξασφάλισε καλές σπου­δές στο Βερολίνο και στο Γκαίτινγκεν, όπου το 1854 έγινε βοηθός καθηγητή. Για να καταλάβει αυτή τη θέση, έπρεπε να κάνει μια διάλεξη επί διδα­κτορία. . Αυτή ήταν η πιο εντυπωσιακή διάλεξη που έχει γίνει ποτέ στην ιστορία των μαθηματι­κών. Η διατριβή, με τίτλο «Περί των υποθέσεων πάνω στις οποίες θεμελιώ­νεται η γεωμετρία» περιέγραφε με τους ευρύτερους δυνατούς όρους τι συνιστά την γεωμετρία ως αντικείμενο. Αυτή η αντίληψη απείχε παρασάγγας από τον κανόνα και το διαβήτη του Ευκλείδη. Ο Ρήμαν όριζε τη γεωμετρία ως τη μελέτη των πολλαπλο­τήτων - φραγμένων ή μη χώρων οσωνδήποτε δια­στάσεων (ακόμη και άπειρων), μαζί με ένα σύστημα συντε- ταγμένων και μία μετρική για τον ορισμό της βραχύτερης απόστασης μεταξύ δύο σημείων. Στην τρισδιάστατη ευκλείδεια γεωμετρία η μετρική παριστάνεται απ' τον τύπο   ds²=dχ²+dy²+αz², το διαφορικό αντίστοιχο του πυθαγόρειου θεωρήματος. Αυτές οι πολλα­πλότητες είναι ο ίδιος ο χώρος, χωρίς εξωτερικό σύστημα αναφοράς. Η καμπυλότητα του χώρου οριζόταν έτσι απολύτως ως συνάρτηση εγγενών ιδιοτήτων των πολλαπλοτήτων σε οποιοδήποτε είδος χώρου. Για τον Ρήμαν, αντικείμενο της γεωμετρίας ήταν η μελέτη συνό­λων διατεταγμένων νυάδων και των κανόνων διάταξης τους· οι ιδέες του για τον χώρο ήταν τόσο γενικές ώστε να μοιάζουν μη χωρικές και οποιαδήποτε σχέση μεταξύ μεταβλητών να μπορεί να θεωρηθεί ως «χώρος». Εάν ένα σύστημα δεν είναι εφοδιασμένο με μετρική, τότε βρισκόμαστε σ' έναν κλάδο των μαθηματικών που είναι γνωστός ως τοπολογία, η οποία μελετά τον τρόπο, με τον οποίο οι περιοχές του χώρου συνδέονται μεταξύ τους.

                  Ο Ρήμαν είχε εφεύρει εργαλεία, τα οποία τώρα βρίσκονται στην εργαλειοθήκη όλων των μαθηματικών. Δεν είναι να εκπλήσσεται κανείς που στη συγκεκριμένη περίπτωση ακόμα κι αυτός ο φειδωλός Γκάους εκφράστηκε με ενθουσιώδη λόγια για τη δουλειά κάποιου άλλου. Μέσα σ' αυτή τη γενικευμένη γεωμετρία του Ρήμαν, η ευκλείδεια γεωμε­τρία δεν είναι παρά το διάστημα που ορίζεται από σταθερή καμπυλότητα 0· η γεωμετρια του Λομπατσέφσκι έχει καμπυλότητα -1 και η σφαιρική γεωμετρία καμπυλότητα +1. Αν και ο Ρήμαν μπορούσε να θεωρηθεί ο νέος Ευκλείδης, το όνομα του συνδέθηκε με μία πολύ συγκεκριμένη γεωμετρία, εκείνη της ερμηνείας του επιπέδου ως απεικόνισης μια; σφαίρας.

                  Ο Ρήμαν ασχολήθηκε αργότερα και με τη θεωρητική φυσική, όπου η γενική μελέτη των καμπυλόγραμμων μετρικών χώρων άνοιξε το δρόμο για τη Γενική Σχετικότητα. Ο χώρος στον οποίο ζούμε δεν ήταν πια ευκλείδειος και τώρα είχαμε τα μαθηματικά εργαλεία για να εξερευνήσουμε την πραγματική γεωμετρία του σύμπαντος.

Σ τη γεωμετρία βρίσκω ορισμένες ατέλειες που θεωρώ ότι ευθύνονται για το ότι αυτή η -επιστήμη, αν εξαιρέσουμε τη μετάβαση της στην ανάλυση, δεν έχει κάνει καμιά πρόοδο από τότε που μας παραδόθηκε απ' τον Ευκλείδη. Σ' αυτές τις ατέλειες θεωρώ ότι κατατάσσεται η ασάφεια στις βασικές έννοιες των γεωμετρικών μεγεθών και στον τρόπο παρουσίασης της μέτρησης αυτών των μεγεθών και τελικά το τεράστιο κενό στη θεωρία των παραλλήλων, που όλες οι μέχρι τώρα προσπάθειες των επιστημό­νων δεν κατάφεραν να γεφυρώσουν.

Νικολάι Ιβάνοβιτς Λομπατσέφσκι, Η θεωρία των παραλλήλων, 1840