ΥΠΑΡΞΙΣΤΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ

20oς ΑΙΩΝΑΣ-ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ

MARTIN HEIDEGGER (1889 -1976):    Το θέμα του σημαντικότερου έργου του   Είναι και χρόνος , είναι η ανάλυση της ανθρώπινης ύπαρξης και η χρονικότητα της.  Διερευνά  τις θεμελιώδεις δομές της ανθρώπινης ύπαρξης, τα «υπαρξιακά», που περιγράφουν καταρχάς κάποια σχέση του ανθρώπου με το χώρο και το χρόνο θεμελιωδώς διαφορετική από τρόπο ύπαρξης των πραγμάτων.

ΚΥΡΙΑ ΈΡΓΑ ΤΟΥ:    Εισαγωγή στη μεταφυσική   --   Τι είναι η φιλοσοφία  ---    Ταυτότητα και διαφορά  ----    Προς την ομιλία   ----   Νίτσε.




                                                             ***

20ος ΑΙΩΝΑΣ-ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ

  KARL JASPERS (1883-1969):  Χρησιμοποίησε το ευμετάβλητο του κόσμου, που απειλεί με αποτυχία το άτομο, ως αφετηρία της σκέψης του.  Στις «οριακές καταστάσεις» του θανάτου και του κινδύνου , της εποχής και του αγώνα βλέπουμε ότι στον κόσμο δεν υπάρχει κάτι στο όποιο μπορούμε να βασιστούμε αποκλειστικά.




ΈΡΓΑ ΤΟΥ:     Ψυχολογία των κοσμοθεωριών   ---   Η πνευματική κατάσταση της εποχής μας  ----   Περί αληθείας – Εισαγωγή στη φιλοσοφία  --  Περί του τραγικού.
                                                        
                             ***  

20ος ΑΙΩΝΑΣ-ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ

  
JEAN-PAUL SARTRE (1905-1980):  Στο σημαντικότερο θεωρητικό έργο του Το Είναι και το μηδέν ,ο Σαρτρ χαρακτήρισε την ανθρώπινη ύπαρξη ως «είναι δι εαυτό» ,για να τη διακρίνει από το «είναι καθεαυτό» των απλών αντικειμένων. Ένα έργο με μεγάλη εμπορική επιτυχία ,κυρίως λόγω της πληθώρας των παραδειγμάτων από την καθημερινή ζωή.


ΈΡΓΑ ΤΟΥ:   Η φαντασία,  Η υπέρβαση του Εγώ,  Σκιαγραφία μιας θεωρίας των συγκινήσεων,  Το φαντασιακό,  Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός,  Κριτική του διαλεκτικού λόγου.   




                                         ***                        

ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ)

Εποχή του Κλασικισμού  (Απο το 1750 περίπου μέχρι το 1820. )

Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ (1714-1787)  Γερμανός

Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ (1714-1788)  Γερμανός

           

 Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (1732–1809)  Αυστριακός

Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ (1735-1782)  Γερμανός

          

 Λουίτζι Μποκερίνι (1743-1805)  Ιταλός

Μούτσιο Κλεμέντι (1752-1832)  Ιταλός

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756-1791)   Αυστριακός

Λουίτζι Κερουμπίνι (1760-1842)  Ιταλός

Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770-1827)  Γερμανός

                                                                                                                                                                           ΠΗΓΗ : ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

 

 ΤΑ  ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΟΡΥΚΤΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ                                                                 

                                                                        Α.

Αδάμας: Πρόκειται για τον γνωστό πολύτιμο λίθο. Την ονομασία αδάμας για το λίθο αυτό χρησιμοποιεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ο Θεόφραστος. Ο Ησίοδος χρησιμοποιεί τη λέξη αυτή για να χαρακτηρίσει κάποιο πολύ σκληρό ορυκτό ("α" στερητικό και "δαμάω" (= δαμάζω)). Ίσως πρόκειται για το κορούνδιο (οξείδιο του αργιλίου).

                                                                                    *

Αιματίτης: Ορυκτό του σιδήρου, από το οποίο βγαίνει ο σίδηρος. Η ονομασία αυτή ισχύει και σήμερα.

                                                                                    *

Αλαβαστρίτης: Πιθανόν πρόκειται για το ορυκτό ασβεστίτης (ανθρακικό ασβέστιο). Αναφέρει σχετικά ο Θεό­φραστος.

                                                                                    *

Αλός άχνης: Αλάτι από το θαλάσσιο αφρό. Η ονομασία αυτή οφείλεται στον Διοσκουρίδη.

                                                                                    *

Άνθος χαλκός: Κόκκινο οξείδιο του χαλκού.

                                                                                    *

 'Ανθραξ: Είναι το ορυκτo κόκκινος σπινέλιος ή κόκκι­νος γρανάτης, το οποίο δεν καίγεται. Γενικά ο όρος άνθραξ αναφέρεται σε κόκκινους πολύτιμους λίθους και ορυκτά.

                                                                                    *

Άνθρακες: Πρόκειται για τους λιθάνθρακες.

                                                                                     *

Ανθράκιο: Ο Θεόφραστος το αναφέρει ως άνθρακα .Πρόκειται για το μαύρο γρανάτη (πυριτικό ορυκτό) ή για τον οψιδιανό.

                                                                                      *

Απύρωτος: Λίθος που δεν επηρεάζεται από τη φωτιά  ("α" στερητικό και "πυρ").

                                                                                     *

Άργυρος (αυτοφυής): Ονομασία η οποία ισχύει και σή­μερα. Πρόκειται για το γνωστό ευγενές μέταλλο.

                                                                                      *

Αστραγαλωτός: Πρόκειται για το αlum (= στυπτηρία).
Άλλες ονομασίες παραλλαγών του ορυκτού αυτού είναι φορμίτης, παράφορος, σχιστός, τριχίτις, στρωγγύλος, πλινθίτις και πλακίτης.

                                                                                      *

Άσφαλτος: Παχύρρευστο κολλώδες ορυκτό. Αποτε­λείται από υδρογονάνθρακες.

                                                                                      *

 Αφρόνιτρος :Είναι νατριούχος υδρογονανθρακας.Ονομαζόταν και αφρός νίτρος ή βουνός.

          ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ    -     Η ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ  ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ --ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΑΙΘΡΑ"

JOHN VON NEWMANN ( 1903 - 1957 )

Τζον φον Νόιμαν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ένας από τους σπουδαιότερους μαθηματικούς του εικοστού αιώνα, ο γεννημένος στην Ουγγαρία Γιάνος Νόιμαν (Janos Neumann, 28 Δεκεμβρίου 1903 – 8 Φεβρουαρίου 1957), (περισσότερο γνωστός ως Τζον φον Νόιμαν - τον γερμανικό τίτλο φον τον αγόρασε ο πατέρας του), προσέφερε σε πάμπολλους κλάδους όπως μαθηματικά, φυσική, οικονομικά, πληροφορική. Από μικρό παιδί έδειξε τα μεγάλα του χαρίσματα, όταν σε ηλικία 6 ετών μπορούσε να διαιρέσει 8ψήφιους αριθμούς από μνήμης, και να απαγγέλλει από μνήμης αρχαίους κλασσικούς. Σε ηλικία 8 ετών ήξερε ήδη μαθηματική ανάλυση. Σε ηλικία 23 ετών δίδασκε στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου και ήταν ο νεότερος καθηγητής που υπήρξε ποτέ. Στην ίδια ηλικία απέκτησε το διδακτορικό του στα μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης.

To 1930 όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, η οικογένεια του και αυτός μετακόμισαν στις Η.Π.Α.. Παρόλο που οι επιστήμονες της εποχής δεν φημίζονταν για την επιμέλεια στο ντύσιμό τους, ο Τζον φον Νόιμαν ήταν ντυμένος πάντα άψογα και του άρεσε το ποτό και το φαγητό. Μέχρι τα 25 του είχε δημοσιοποιήσει 10 σημαντικές εργασίες και, μέχρι τα 30 του, γύρω στις 36. Το 1930 προσκλήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και βρέθηκε στην πρώτη τετραμελή ομάδα καθηγητών του Ινστιτούτου Προηγμένων Ερευνών (Institute of Advanced Study)· οι δύο άλλοι ήταν ο Άλμπερτ Αινστάιν και ο Κουρτ Γκέντελ. Το 1937 απέκτησε την αμερικάνικη υπηκοότητα. Το 1938 του απονεμήθηκε το Βραβείο Bôcher.

Παντρεύτηκε δύο φορές. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Mariette Kövesi και παντρεύτηκαν το 1930, ενώ χώρισαν το 1937. Μετά παντρεύτηκε την Κλάρα Νταν, το 1938. Απέκτησε μόνο ένα παιδί από τον πρώτο του γάμο, τη Μαρίνα φον Νόιμαν, η οποία είναι διακεκριμένη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μίσιγκαν.

Ο φον Νόιμαν διαγνώστηκε με καρκίνο στα κόκαλα ή στο πάγκρεας το 1957, πιθανότατα από την υπερβολική του έκθεση σε ραδιενέργεια όταν παρατηρούσε τις δοκιμές της ατομικής βόμβας στον Ειρηνικό, ή κατά τη μετέπειτα εργασία του με πυρηνικά όπλα στο Λος Άλαμος. Πέθανε λίγους μήνες μετά τη διάγνωση του από υπερβολικούς πόνους. Έγραψε 150 δημοσιοποιημένα άρθρα σε όλη του την ζωή: 60 σε καθαρά μαθηματικά, 20 στη φυσική και 60 σε εφαρμοσμένα μαθηματικά.

Οικονομια

Μέχρι τη δεκαετία του 1930 η οικονομολογία αποτελούσε ένα ασαφές και ανώριμο γνωστικό πεδίο· με τις υπάρχουσες μεθόδους δεν μπορούσε να προσεγγιστεί κάποιο ουσιαστικό συμπέρασμα βάση επιστημονικών αποτελεσμάτων. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τα οικονομικά εκείνη την περίοδο ήταν όπως η φυσική τον 17ο αιώνα: περίμεναν τη «γλώσσα» που θα τους επέτρεπε να εκφράσουν και να λύσουν περίπλοκα προβλήματα. Τότε ο φον Νόιμαν διατύπωσε το θεώρημα ελαχίστου-μεγίστου το οποίο αποτέλεσε τη βάση για τη θεωρία παιγνίων. Τις ιδέες του τελειοποίησε και κατέθεσε στο ευρύ κοινό το 1944 μέσω του βιβλίου Θεωρία παιγνίων και οικονομική συμπεριφορά, το οποίο συνέγραψε με τον Όσκαρ Μόργκενστερν.

Υπολογιστές

Στην επιστήμη υπολογιστών ο φον Νόιμαν θεωρείται πατέρας των σύγχρονων μηχανών και η αρχιτεκτονική φον Νόιμαν (σύμφωνα με την οποία μία υπολογιστική μηχανή αποτελείται από μονάδες εισόδου, κεντρική μονάδα επεξεργασίας, κεντρική μνήμη και μονάδες εξόδου), χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλους τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Σημαντική επίσης κρίνεται και η θεωρητική του ανάλυση για τα χαρακτηριστικά των αυτοαναπαραγόμενων μηχανών, η οποία κατέληξε στη διατύπωση του μαθηματικού φορμαλισμού των κυτταρικών αυτομάτων. Σήμερα τα κυτταρικά αυτόματα θεωρούνται η βάση του επιστημονικού πεδίου της τεχνητής ζωής.

Πυρηνική φυσική και πυρηνικά όπλα

Μαζί με τον Έντουαρντ Τέλλερ (Edward Teller) και τον Στάνισλαβ Ούλαμ (Stanislaw Marcin Ulam), ο φον Νόιμαν ανέπτυξε θεωρίες της πυρηνικής φυσικής σχετικά με τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις οι οποίες εφαρμόστηκαν στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου.

ΟΡΥΚΤΑ -ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Εισαγωγικές Έννοιες

α) Γεωλογία:   Γεωλογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των φαινομένων που έγιναν και γίνονται στο στε­ρεό φλοιό της Γης από την περίοδο του σχηματισμού του μέ­χρι σήμερα.

β) Πετρώματα:    Ονομάζονται πετρώματα τα υλικά από τα οποία αποτελείται ο στερεός φλοιός της Γης. Ειδικότερα πε­τρώματα ονομάζονται τα στερεά σώματα τα οποία αποτελού­νται από παραγενέσεις ή από συσσωματώσεις διαφόρων ορυ­κτών. Τα πετρώματα εκτείνονται σε μεγάλα τμήματα του φλοιού της Γης και παρουσιάζουν συνήθως ομοιομορφία σ' όλη τους την έκταση. Σημειώνουμε ότι με τον όρο πέτρωμα δεν εννοούμε κάποιο σκληρό υλικό, όπως π.χ. ο γρανίτης, διότι υπάρχουν και πετρώματα μαλακά και εύθραυστα όπως ο γύψος, η άργιλος, το νερό κ.ά.

γ) Πετρολογία (ή Πετρογραφία ή Λιθολογία):    Είναι ο κλά­δος της Γεωλογίας ο οποίος επικεντρώνεται στη μελέτη (ταξι­νόμηση, έρευνα και χημική σύσταση) των πετρωμάτων.

δ) Ορυκτά:   Τα συστατικά των πετρωμάτων ονομάζονται ορυκτά. Ειδικότερα ονομάζονται ορυκτά τα φυσικά ανόργανα ασώματα, στερεά ή σπανίως υγρά (π.χ. ο αυτοφυής υδράργυ­ρος), τα οποία έχουν ορισμένη χημική σύσταση και είναι ομοι­ογενή. Η ομοιογένεια των ορυκτών ανατρέπεται από διάφο­ρες αιτίες (διασπάσεις, προσμίξεις, μετασωματώσεις).

Τα ορυκτά βρίσκονται στο έδαφος ή στο υπέδαφος ή με μορφή διαλύματος στο νερό.

ε) Ορυκτολογία:   Ο κλάδος της Γεωλογίας που μελετά τα ορυκτά ονομάζεται ορυκτολογία.

στ) Μεταλλεύματα:   Ονομάζονται τα ορυκτά από τα οποία εξάγουμε μέταλλα.

ζ) Ορυχείο:   Ονομάζεται ο τόπος (υπαίθριος ή υπόγειος), όπου γίνεται εξόρυξη χρήσιμων ορυκτών.

η) Μεταλλείο:   Ονομάζεται ο τόπος όπου γίνεται εξόρυξη ορυκτών τα οποία περιέχουν μέταλλα.

θ) Μεταλλουργείο:   Το εργαστήριο ή το εργοστάσιο εξα­γωγής μετάλλων από τα ορυκτά ονομάζεται μεταλλουργείο.

ι) Λίθος.- Ονομάζεται το στερεό υλικό το οποίο δημιουρ­γείται από γεωλογικές διαδικασίες και προέρχεται από πετρώ­ματα.

ία) Απολιθώματα:   Μέσα στα πετρώματα βρίσκονται συχνά λείψανα ή αποτυπώματα του ζωϊκού και φυτικού κόσμου. Αυτά ονομάζονται απολιθώματα. Με τη μελέτη των απολιθωμάτων η Παλαιοντολογία κατορθώνει να προσδιορίζει την ηλικία των διαφόρων πετρωμάτων μέσα στα οποία βρίσκονται τα απολι­θώματα.

ιβ) Παλαιοντολογία:   Ονομάζεται η επιστήμη η οποία μελε­τά τα απολιθώματα.

                EYAΓΓΕΛΟΣ ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ--Η ΟΡΥΚΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ--ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΑΙΘΡΑ"

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ

NICCOLO  TARTAGLIA (1499-1557)

GIROLAMO  CARDANO (1501-1576)

FRANCOIS  VIETE (1540-1603)

JOHN  NAPIER (1550-1617)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ (1900 - 1950 )

ALFRED STIEGLITZ  ( 1864-1946 ).  Εκπρόσωπος της « άμεσης φωτογραφίας ». Καθιερώνει την φωτογραφία σαν μορφή τέχνης. Το « τέρμα » και το « κατάστρωμα », δυο από τις κλασικές φωτογραφίες του.

CLARENCE WHITE (1871-1925).   Επηρέασε την εξέλιξη της μοντέρνας φωτογραφίας.

ALVIN  LANGDON  COBURN ( 1882-1966 ). Επηρεάζεται από τα ζωγραφικά κινήματα του Κυβισμού και Εξπρεσιονισμού.

ATGET (1857-1927).    Eμφανίζεται η « φωτογραφία ντοκουμέντο » .Αφιερώνει τη ζωή του φωτογραφίζοντας το Παρίσι και τους ανθρώπους του.

                       

Χιλιάδες φωτογραφίες κατά την διάρκεια του 1^ου Παγκοσμίου πολέμου, καθιερώνουν τις εικόνες δράσης και δυναμικού ρεαλισμού.

Oi  EDWARD STEICHEN  (1879-1973),  EDWARD WESTON,  ANDRE KERTESZ,   δίνουν ώθηση στην τέχνη της φωτογραφίας.

Οι ANSEL ADAMS, MAN RAY (1890-1976)  ,LASZLO MOHOLY NAGY (1895-1946)  ,BRASSAI (1899-1984), ERICH SALOMON (1886-1944)  ,εργάζονται για την φωτογραφία  ,δημιουργώντας ταυτόχρονα αυτό που λέμε «  τέχνη φωτογραφίας».

 ROBERT CAPA (1913- 1954)  .Ταυτίζεται με το σύγχρονο πολεμικό   ρεπορτάζ. Η φωτογραφία που δείχνει ένα στρατιώτη να πέφτει χτυπημένος από σφαίρα  στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο ,είναι δική του.

Ο 2^ος Παγκόσμιος πόλεμος, ο πόλεμος της Κορέας, Ινδοκίνας και Βιετνάμ ,αποτελούν πόλο έλξης για τους φωτογράφους .Το πολεμικό ρεπορτάζ είναι ιστορικό ντοκουμέντο.

Το 1948, ο ERWIN LAND  ,ανακαλύπτει την Polaroid.






ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ.

ΕΡΤ-ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ

                 ΔΥΟ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΣΤΟΧΑΣΤΗ ΚΩΣΤΑ ΑΞΕΛΟ.



                 
 http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=93048&autostart=0

 http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=69027%20

2 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ILYA PRIGOGINE

Ένα άλλο κρίσιμο θέμα που τίθεται στο κατώφλι του 21ου αιώνα είναι η επιστημονική ηθική ως προς τις εφαρμογές της γνώσης. Παλαιότερα υπήρχαν τα μεγάλα κινήματα των RUSSEL και SCHWEIZER για την ειρηνική χρήση της τεχνολογίας και την αποτροπή ενός ολέθριου πυρηνικού πολέμου. Ποια βλέπετε ως ζητήματα επιστημονικής ηθικής στον 21ο αιώνα;

 Είναι αδύνατο να απαντήσουμε, διότι τα ηθικά ζητήματα αλλάζουν με την εξέλιξη της επιστήμης. Για παράδειγμα, τώρα με την κλωνοποίηση τίθεται ένα ηθικό ζήτημα: είστε υπέρ ή κα­τά της κλωνοποίησης; Υπάρχουν επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές. Καθώς η επιστήμη έχει πλησιάσει την ανθρωπότητα, άλλο τόσο έχει πλησιάσει και την ηθική. Οι επιστήμονες δικαι­ούνται να πουν τη γνώμη τους, όπως και οι άλλοι άνθρωποι. Οι επιστήμονες δεν έχουν κανένα ηθικό προνόμιο. Τα νέα προβλή­ματα είναι πολύ περίπλοκα —για παράδειγμα, η χρήση της γε­νετικής πληροφορίας, η προσωπική ζωή στη δικτυωμένη κοινω­νία. Θέλω ωστόσο να τονίσω ότι η επιστήμη και η ηθική έχουν έρθει για πρώτη φορά τόσο κοντά, διότι η επιστήμη έχει έλθει πλησιέστερα στην κοινωνία.

Φοβάστε μια θεολογικοποίηση του βέλους του χρόνου, φιλο­σοφική έστω, υπό τη μορφή κάποιου σχεδίου; Βλέπετε κάποιο παγκόσμιο σχέδιο;

 Όχι. Κατά τη θεώρηση μου, η εξέλιξη του σύμπαντος και η δημιουργία δομών μπορούν τώρα —τουλάχιστον σε απλές πε­ριπτώσεις— να κατανοηθούν ως αποτέλεσμα της μη ισορρο­πίας. Δεν υπεισέρχεται κανένα μυστικιστικό στοιχείο. Ωστόσο, το γεγονός ότι έχουμε έναν πιθανολογικό κόσμο σημαίνει ότι ο κόσμος μας δεν είναι τόσο διάφανος όσο εκείνος του Νεύτωνα. Αυτό είναι προ πολλού γνωστό στην κβαντική μηχανική, διότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε πού ακριβώς βρίσκεται ένα η­ λεκτρόνιο- μπορούμε μόνο να υπολογίσουμε την πιθανότητα να βρίσκεται σε κάποια περιοχή του χώρου. Συνεπώς, η πιθανολογική θεώρηση έχει κάποια σχέση με τα θεολογικά ζητήματα. Ε­άν, λόγου χάρη, το σύμπαν είναι μια αιτιοκρατική μηχανή, τότε χρειάζεστε ένα εξωγενές πνεύμα, ένα Θεό, για να το κάνει να λειτουργεί. Εάν όμως το σύμπαν είναι αυτοοργανούμενο, ένας κόσμος μακράν της ισορροπίας που ακολουθεί τα δικά του σχέ­δια, δεν απαιτείται κάποια εξωγενής δύναμη ή σχέδιο. Έχετε δηλαδή δύο δυνατότητες. Το ποια από τις δύο θα ακολουθήσε­τε δεν είναι δικό μου πρόβλημα.

ILYA PRIGOGIN - ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΧΗΜΕΙΑΣ

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

   Θεωρώ το πρόβλημα της εμφάνισης της συνείδησης στα ζώα, το πρόβλημα της κατανόησης της συνείδησης και, εν­δεχομένως, της αναγωγής της στη φυσιολογία, ως κατά πάσα πιθανότητα ανεπίλυτο. Ανάλογες σκέψεις κάνω σχε­τικά με το περαιτέρω πρόβλημα της ανάδυσης της κατεξο­χήν ανθρώπινης αυτοσυνείδησης, δηλαδή το πρόβλημα της σχέσης ψυχής και σώματος.

  Από πολλές απόψεις θεωρώ τον εαυτό μου καρτεσιανό δυϊ'στή, ακόμα κι αν προτιμώ να αποκαλούμαι πλουραλιστής. Και φυσικά δεν πιστεύω σε καμία από τις δυο «ουσίες» του Καρτέσιου. Η ύλη δεν είναι, όπως είδαμε, έσχατη «ουσία» με ουσιώδες χαρακτηριστικό της την έκταση, παρά αποτε­λείται από πολύπλοκες δομές, για τη σύνθεση των οποίων γνωρίζουμε ένα πλήθος πράγματα, συμπεριλαμβανομένης μιας (μερικής) εξήγησης της «έκτασης» της: Η ύλη «κατα­λαμβάνει χώρο» (ή «εκτείνεται») εξαιτίας του ηλεκτρικού φαι­νομένου της απώθησης ανάμεσα στα σωματίδια.

  Η πρώτη μου θέση είναι πως η ανθρώπινη αυτοσυνείδηση είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη, παρ' όλη τη φαινομενικά μη αναγώγιμη ενότητα της, και ίσως μπορεί να εξηγηθεί μερικώς.

  Σε μία σειρά παραδόσεων μου στο πανεπιστήμιο του Έμορυ (όπως ήδη μερικά χρόνια πριν σε παραδόσεις μου στο LONDON SCHOOL OF ECONOMICS ), ισχυρίστηκα πως η α­νώτερη ανθρώπινη συνείδηση -η συνείδηση για τον εαυ­τό- δεν υπάρχει στα ζώα. Επιπλέον, υποστήριξα την άπο­ψη πως η υπόθεση του Καρτέσιου, σύμφωνα με την οποία

η ανθρώπινη ψυχή βρίσκεται στην επίφυση, δεν είναι ανα­γκαστικά τόσο παράλογη όσο συνηθίζουν να την παρου­σιάζουν, και πως σε σχέση με τα αποτελέσματα που έλαβε ο Σπέρρυ από τα πειράματα του με τα χωρισμένα εγκεφα­λικά ημισφαίρια, ο εντοπισμός θα μπορούσε να γίνει στο γλωσσικό κέντρο, στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Όπως μου ανακοίνωσε πρόσφατα ο Εκκλς, αυτή η υπόθε­ση στηρίζεται κατά κάποιον τρόπο στα ύστερα πειράματα που διεξήγαγε ο Σπέρρυ (που εκείνη την εποχή δεν μου ήταν γνωστά). Σύμφωνα με αυτά, ο δεξιός εγκέφαλος μπο­ρεί να περιγραφεί ως ο εγκέφαλος ενός πολύ έξυπνου ζώου, ενώ μόνο ο αριστερός μοιάζει να είναι κατεξοχήν ανθρώ­πινος και να έχει συνείδηση του εαυτού του.

 Είχα στηρίξει την υπόθεση μου στο ρόλο που αποδίδω στην εξέλιξη της ειδικά ανθρώπινης γλώσσας.

 Στα ζώα, κάθε γλώσσα —αν όχι κάθε συμπεριφορά— έχει, όπως τόνισε ο Καρλ Μπύλερ, μία εκφραστική (ή «συμπτω­ματική») και μία επικοινωνιακή λειτουργία, ή λειτουργία σήμανσης. Από την άλλη μεριά, η ανθρώπινη γλώσσα έχει επιπλέον και κάποιες περαιτέρω χαρακτηριστικές λειτουρ­γίες, που την καθιστούν «γλώσσα» με τη στενότερη και σπουδαιότερη σημασία της λέξης. Ο Μπύλερ εφιστούσε την προσοχή μας στη βασική περιγραφική λειτουργία της ανθρώπινης γλώσσας, και αργότερα τόνισα πως υπάρχουν επιπλέον λειτουργίες (π.χ. η κανονιστική, η συμβουλευτι­κή κτλ.), εκ των οποίων η σπουδαιότερη και πλέον χαρα­κτηριστική για τον άνθρωπο είναι η επιχειρηματολογική. (Ο καθηγητής Αλφ Ρος τονίζει πως μπορούν να προστεθούν πολλές άλλες λειτουργίες, για παράδειγμα η λειτουργία της διαταγής, της παράκλησης ή της υπόσχεσης.)

   Δεν πιστεύω (και δεν πίστεψα ποτέ), ότι κάποιες από αυτές τις λειτουργίες είναι αναγώγιμες σε άλλες, τουλάχι­στον όχι οι ανώτερες (περιγραφή και επιχείρημα) στις δυο κατώτερες (έκφραση και επικοινωνία). Αυτές, εξάλλου, συ­μπλέκονται πάντοτε και σε κάθε περίπτωση, πράγμα που είναι ίσως και ο λόγος που πολλοί φιλόσοφοι τις θεωρούν — εσφαλμένα— ως χαρακτηριστικές ιδιότητες της ανθρώπι­νης γλώσσας.

 Η θέση μου είναι πως με τις ανώτερες λειτουργίες της ανθρώπινης γλώσσας γεννιέται ένας καινούργιος κόσμος. Ο κόσμος των προϊόντων του ανθρώπινου πνεύματος. Ο­νόμασα αυτό τον κόσμο «κόσμο 3» (υιοθετώντας μια πρό­ταση του σερ Τζον Εκκλς: στην αρχή τον αποκαλούσα «τρί­το κόσμο»). Έτσι, ονομάζω «κόσμο 1» τον κόσμο της ύλης, των δυναμικών πεδίων κτλ., «κόσμο 2» τον κόσμο των συ­νειδητών και ίσως υποσυνείδητων εμπειριών και «κόσμο 3» κατά κύριο λόγο τον κόσμο της ομιλούμενης (γραπτής ή τυπωμένης) γλώσσας, όπως την αφήγηση ιστοριών, την επινόηση μύθων, θεωριών, θεωρητικών προβλημάτων, λα­θών και επιχειρημάτων. (Οι κόσμοι των προϊόντων της τέ­χνης και των κοινωνικών θεσμών μπορούν είτε να κατα­ταχθούν στον κόσμο 3 ή να ονομαστούν «κόσμος 4» και «κόσμος 5». Πρόκειται για ζήτημα γούστου.)

Εισάγω τις έννοιες «κόσμος 1», «κόσμος 2», «κόσμος 3» για να τονίσω την περιορισμένη αυτονομία αυτών των σφαι­ρών. Οι περισσότεροι υλιστές, φυσικαλιστές ή αναγωγιστές, ισχυρίζονται ότι από αυτούς τους τρεις κόσμους υπάρχει πραγματικά μόνον ο κόσμος 1, και πως αυτός είναι ο λόγος της αυτονομίας του. Αντικαθιστούν τον κόσμο 2 με τη συ­μπεριφορά και τον κόσμο 3 κυρίως με την ομιλιακή συμπεριφορά. (Αυτό είναι εκείνο που υποδείκνυα παραπάνω, πρό­κειται για μία από εκείνες τις υπερβολικά απλές λύσεις του ζητήματος της σχέσης ψυχής-σώματος, δηλαδή την άρνη­ση της ύπαρξης του ανθρώπινου πνεύματος και της αν­θρώπινης αυτοσυνείδησης· των πραγμάτων τα οποία θεω­ρώ ως τα πλέον αξιοσημείωτα και εκπληκτικά μέσα στο σύμπαν. Η άλλη, επίσης απλή διέξοδος, είναι ο ιμματεριαλισμός του Μπέρκλεϋ και του Μαχ. Η θέση πως υπάρχουν μόνο αισθήσεις, και η ύλη δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία «κατασκευή» από αισθήσεις.)

ΚΑΡΛ ΠΟΠΠΕΡ -ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ