2 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ILYA PRIGOGINE

Ένα άλλο κρίσιμο θέμα που τίθεται στο κατώφλι του 21ου αιώνα είναι η επιστημονική ηθική ως προς τις εφαρμογές της γνώσης. Παλαιότερα υπήρχαν τα μεγάλα κινήματα των RUSSEL και SCHWEIZER για την ειρηνική χρήση της τεχνολογίας και την αποτροπή ενός ολέθριου πυρηνικού πολέμου. Ποια βλέπετε ως ζητήματα επιστημονικής ηθικής στον 21ο αιώνα;

 Είναι αδύνατο να απαντήσουμε, διότι τα ηθικά ζητήματα αλλάζουν με την εξέλιξη της επιστήμης. Για παράδειγμα, τώρα με την κλωνοποίηση τίθεται ένα ηθικό ζήτημα: είστε υπέρ ή κα­τά της κλωνοποίησης; Υπάρχουν επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές. Καθώς η επιστήμη έχει πλησιάσει την ανθρωπότητα, άλλο τόσο έχει πλησιάσει και την ηθική. Οι επιστήμονες δικαι­ούνται να πουν τη γνώμη τους, όπως και οι άλλοι άνθρωποι. Οι επιστήμονες δεν έχουν κανένα ηθικό προνόμιο. Τα νέα προβλή­ματα είναι πολύ περίπλοκα —για παράδειγμα, η χρήση της γε­νετικής πληροφορίας, η προσωπική ζωή στη δικτυωμένη κοινω­νία. Θέλω ωστόσο να τονίσω ότι η επιστήμη και η ηθική έχουν έρθει για πρώτη φορά τόσο κοντά, διότι η επιστήμη έχει έλθει πλησιέστερα στην κοινωνία.

Φοβάστε μια θεολογικοποίηση του βέλους του χρόνου, φιλο­σοφική έστω, υπό τη μορφή κάποιου σχεδίου; Βλέπετε κάποιο παγκόσμιο σχέδιο;

 Όχι. Κατά τη θεώρηση μου, η εξέλιξη του σύμπαντος και η δημιουργία δομών μπορούν τώρα —τουλάχιστον σε απλές πε­ριπτώσεις— να κατανοηθούν ως αποτέλεσμα της μη ισορρο­πίας. Δεν υπεισέρχεται κανένα μυστικιστικό στοιχείο. Ωστόσο, το γεγονός ότι έχουμε έναν πιθανολογικό κόσμο σημαίνει ότι ο κόσμος μας δεν είναι τόσο διάφανος όσο εκείνος του Νεύτωνα. Αυτό είναι προ πολλού γνωστό στην κβαντική μηχανική, διότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε πού ακριβώς βρίσκεται ένα η­ λεκτρόνιο- μπορούμε μόνο να υπολογίσουμε την πιθανότητα να βρίσκεται σε κάποια περιοχή του χώρου. Συνεπώς, η πιθανολογική θεώρηση έχει κάποια σχέση με τα θεολογικά ζητήματα. Ε­άν, λόγου χάρη, το σύμπαν είναι μια αιτιοκρατική μηχανή, τότε χρειάζεστε ένα εξωγενές πνεύμα, ένα Θεό, για να το κάνει να λειτουργεί. Εάν όμως το σύμπαν είναι αυτοοργανούμενο, ένας κόσμος μακράν της ισορροπίας που ακολουθεί τα δικά του σχέ­δια, δεν απαιτείται κάποια εξωγενής δύναμη ή σχέδιο. Έχετε δηλαδή δύο δυνατότητες. Το ποια από τις δύο θα ακολουθήσε­τε δεν είναι δικό μου πρόβλημα.

ILYA PRIGOGIN - ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΧΗΜΕΙΑΣ